Εργατικός Αγώνας

Τριάντα χρόνια από το θάνατο του Ξενοφώντα Γρηγόρη

Γράφει ο Γεράσιμος Αραβανής.

Συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από τότε που ο Ξενοφώντας Γρηγόρης έφυγε από κοντά μας. Ήταν μια προσωπικότητα της Λευκάδας που για το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα άφησε το αποτύπωμα της στις εξελίξεις, στα γεγονότα, στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και της συνείδησης των συμπατριωτών μας.

Προσωπικότητες σαν τον Ξενοφώντα Γρηγόρη είναι που διδάσκουν και διαπαιδαγωγούν, αποτελούν αυτό που λέμε ζωντανό παράδειγμα για όλους μας και ιδιαίτερα για την νέα γενιά. Από αυτή την άποψη η διοργάνωση εκδήλωσης στο χωριό του, το Σπανοχώρι , από τον πολιτιστικό σύλλογο Σφακιωτών «Φωτεινός» και μάλιστα με την παρουσία αρκετού κόσμου είναι μια πράξη θετική, χωρίς φυσικά να ξεχνούμε ότι μεγάλη σημασία σε τέτοιες περιπτώσεις έχει το περιεχόμενο που δίνεται στην εκδήλωση, πως παρουσιάζεται ο Ξενοφώντας Γρηγόρης, ώστε το παράδειγμα του να λειτουργήσει στις μέρες μας ως πρότυπο.

Ο Ξενοφώντας Γρηγόρης γεννήθηκε και έζησε τα μαθητικά του χρόνια στο Σπανοχώρι, ένα φτωχό χωριό της Λευκάδας, ανάμεσα σε μικροαγρότες που τα έφερναν, αν τα έφερναν, πολύ δύσκολα πέρα. Οι στερήσεις, ο ατέλειωτος αγώνας της επιβίωσης, η έλλειψη προοπτικής για τους κατοίκους και τα παιδιά τους ήταν το βασικό περιβάλλον. Δίπλα σ’ αυτούς υπήρχαν και οι κάπως πιο ευκατάστατοι που δεν ήταν μεν πλούσιοι, αλλά ζούσαν πιο άνετα. Αυτή ήταν μια πρώτη κοινωνική διαφορά που τη διέγνωσε και τη σκέφτηκε εντατικά. Απέναντι στους αγρότες βρισκόταν οι έμποροι ντόπιοι και κυρίως ξένοι, αυτοί που εισέπρατταν πολύ περισσότερα από αυτούς που παρήγαγαν τα προϊόντα. Ήταν οι περιβόητοι μεσάζοντες, όπως επικράτησε να ονομάζονται, κυριολεκτικά διαμεσολαβητές ανάμεσα στον αγρότη και το εμπόριο. Με τις πρακτικές τους πολύ συχνά καθόριζαν σε ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο τις τιμές των προϊόντων και αυτό σήμαινε για τον αγρότη πείνα και απόγνωση.

Το μεγάλο αγροτικό συλλαλητήριο των αμπελουργών του 1935 ακριβώς σε αυτή την ταξική αντίθεση είχε την αιτία του. Η εποχή του τρύγου είχε φτάσει και οι έμποροι ήταν άφαντοι, το κράτος ένιπτε τας χείρας του και η σοδειά σάπιζε και αν κάποιος έμπορος εμφανίζονταν η τιμή που προσέφερε ήταν κυριολεκτικά γελοία, δεν κάλυπτε στοιχειωδώς ούτε τα καλλιεργητικά. Έτσι ξέσπασε το μεγαλειώδες συλλαλητήριο που συγκλόνισε τη Λευκάδα, ιδιαίτερα όταν ο στρατός που έστειλε η κυβέρνηση έβαψε την πλατεία της πόλης με το αίμα πρωτοπόρων αγροτών.

Τέτοιες ήταν οι εικόνες που αντίκριζε ο Ξενοφώντας μαζί με την απέραντη φτώχεια που συναντούσε όταν, γιατρός πλέον, πήγαινε να περιθάλψει τους ασθενείς του και οι εικόνες αυτές χαράχτηκαν βαθιά στη συνείδησή του. Πνεύμα ανήσυχο όντας προσπαθούσε να ερμηνεύσει τον κόσμο της εποχής, να δώσει βαθύτερες εξηγήσεις για αυτά που συνέβαιναν, δεν βολευόταν με πρόχειρες απαντήσεις. Έτσι άρχισε να εξηγεί την αδικία με βάση τους κοινωνικούς όρους οργάνωσης της κοινωνίας. Έπαιρνε ιδέες από πρωτοπόρους αγωνιστές της εποχής και στη Λευκάδα τότε δεν ήταν λίγοι. Στο πανεπιστήμιο, μέσα στο κλίμα έξαρσης που διαμόρφωσε η Οκτωβριανή επανάσταση στη Ρωσία, άρχισαν να κατασταλάζουν πιο ουσιαστικά οι απόψεις του.

Είχε μια έμφυτη λεβεντιά, μια ετοιμότητα για δράση και τα κριτήρια που διαμόρφωναν τη στάση του δεν ήταν το προσωπικό συμφέρον και ο ατομικός υπολογισμός, δεν τον άγγιζε το ευρύτατα διαδεδομένο σε όλη τη χώρα «Βασίλη κάτσε φρόνημα να γίνεις νοικοκύρης», το συλλογικό συμφέρον και όχι το ατομικό πρυτάνευαν στην στάση του καθημερινά και κυρίως στις κρίσιμες καμπές των εξελίξεων, τότε που ουσιαστικά κρίνεται ο πατριώτης και ο αγωνιστής.

Όλα αυτά τα στοιχεία ήταν «μονόδρομος» ως προς την πορεία που θα ακολουθούσε και τον οδήγησαν να ταυτιστεί με την Αριστερά και ιδιαίτερα με την κομμουνιστική Αριστερά και το ΚΚΕ. Όλα αυτά εκεί τον οδηγούσαν. Αίσθηση της κοινωνικής αδικίας, αντίληψη της ταξικής οργάνωσης της κοινωνίας ως κυρίας αιτίας των δεινών του λαού, οξυδέρκεια για να ερμηνεύσει ορθά την κοινωνική κατάσταση και δράση με γνώμονα το λαϊκό συμφέρον είναι εκείνα τα στοιχεία που συγκροτούν καταρχήν τον λαϊκό αγωνιστή και μαζί μια ορισμένη αντίληψη των νόμων της κοινωνικής εξέλιξης τον κομμουνιστή.

Ο Ξενοφώντας δεν βρέθηκε, λοιπόν, τυχαία από το μεσοπόλεμο ακόμη στο χώρο της αριστεράς, ούτε μόνο επειδή ως γιατρός ήταν ευαίσθητος και περιέθαλπε τον απλό κόσμο. Είχε βαθιά αγάπη για τον άνθρωπο και ήθελε να αγωνιστεί για να αλλάξει τη μοίρα του. Η αγάπη αυτή τον οδήγησε να πρωτοστατήσει στη δημιουργία του ΕΑΜ και να αναδειχτεί γραμματέας του, στέλεχος του ΚΚΕ. Αν ήταν διαφορετικά χιλιάδες άνθρωποι που διακρινόταν για τη φιλανθρωπία τους και τη βοήθεια στο φτωχό και τον ανήμπορο θα συνέρρεαν στις γραμμές του ΚΚΕ και του ΕΑΜ.

Ο τιτάνιος αγώνας του λαού στην κατοχή με επικεφαλής το ΕΑΜ, ο αγώνας της περιόδου του εμφυλίου πολέμου και οι μετέπειτα διώξεις και ο εξανδραποδισμός των αγωνιστών παράλληλα με την ανάδειξη σε κυβερνητικές θέσεις των συμβιβασμένων και συνεργασθέντων με τους κατακτητές εδραίωσε πιο στερεά τις πεποιθήσεις του, την πίστη του στις δυνατότητες του εργαζόμενου λαού και την προοπτική μιας άλλης οργάνωσης της κοινωνίας, πιο δίκαιης, της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Με αυτό το βαρύ κοινωνικό, ηθικό, πολιτικό και ιδεολογικό φορτίο πορεύτηκε αταλάντευτα ως το τέλος της ζωής του.

Η περίοδος όμως της κατοχής και του εμφυλίου και οι μετέπειτα δεκαετίες ανέδειξαν και άλλες αρετές του. Ήταν βαθιά σκεπτόμενος άνθρωπος και είχε κρίση αντικειμενική, δεν είχε καμιά σχέση με το «πίστευε και μη έρευνα», διαμόρφωνε άποψη και σταθερά την υποστήριζε, αναδείκνυε λάθη, παραλείψεις και ευθύνες χωρίς φυσικά να τίθεται εν’ αμφιβόλω η βαθιά πίστη και ο πολιτικός προσανατολισμός του.

Ήταν παλικάρι και όσοι τον γνώρισαν είχαν να το λένε. Όταν το 1967 η χούντα τις πρώτες μέρες συγκέντρωσε στις φυλακές της Λευκάδας εκατοντάδες αγωνιστές από την ευρύτερη περιοχή για να τους μεταφέρει στα νησιά, επισκέφθηκε τις φυλακές ο στρατηγός της χωροφυλακής Σκαλούμπακας, βασανιστής της Μακρονήσου, διοικητής τότε της χωροφυλακής Ηπείρου-Κέρκυρας και Λευκάδας και, μιλώντας στους κρατούμενους, απευθύνθηκε με προκλητικό και προσβλητικό τρόπο με την σιγουριά που πήγαζε από το αξίωμα του και τις πολιτικές συνθήκες. Τότε μια έντονη αντίδραση έστω, μπορούσε να οδηγήσει τον κρατούμενο στο θάνατο, τα παραδείγματα τις πρώτες μέρες της δικτατορίας ήταν αρκετά. Ο Ξενοφώντας όμως δεν δίστασε, σηκώθηκε και με σταθερό λόγο έβαλε το στρατηγό στη θέση του όπως άξιζε στον ίδιο τον γιατρό, στους συγκρατούμενους του, στην παράταξη και το κόμμα του, στην ιδεολογία του.

Αυτός ήταν ο Ξενοφώντας Γρηγόρης όχι μόνο «ο γιατρός – ο άνθρωπος», ή ακόμη και ο αγωνιστής όπως μερικές φορές έστω λέγεται, αλλά ο άνθρωπος που καταλάβαινε βαθιά την αδικία και των δεινά των ανθρώπων, τις ταξικές αιτίες τους και όλα αυτά τον οδήγησαν στην πρώτη γραμμή των λαϊκών και εθνικών αγώνων με απόλυτη ανιδιοτέλεια, τον οδήγησαν στην κομμουνιστική αριστερά, να γίνει το πιο λαμπρό παράδειγμα στο νησί μας, που ανέδειξε τόσους και τόσους λαμπρούς αγωνιστές τον αιώνα που πέρασε.

Να προσθέσω δύο λόγια ακόμη. Τις τελευταίες δεκαετίες ξεδιπλώνεται μια τεράστια προσπάθεια στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο να ξαναγραφεί η ιστορία δικαιώνοντας όχι φυσικά την αλήθεια, αλλά τους, προσωρινά ελπίζουμε, νικητές της μεγάλης σύγκρουσης καπιταλισμού και σοσιαλισμού τον αιώνα που πέρασε. Η ιστορία πρέπει να αντιστραφεί, να γίνει το άσπρο μαύρο.

Πρέπει όλοι να δεχτούμε ότι το ΕΑΜ δεν πολέμησε για την απελευθέρωση της χώρας, αυτό το έκανε ο Ζέρβας, η ΠΑΟ, τα τάγματα ασφαλείας, το ΕΑΜ απλώς ήθελε να αλώσει την εξουσία.

Ο Δεκέμβρης του 44 δεν ήταν επέμβαση των Άγγλων, αλλά ανταρσία των κομμουνιστών.

Οι Σούρληδες και οι Μαγγανάδες δεν υπήρξαν, απλώς ο εμφύλιος ήταν συμμοριτοπόλεμος, ήταν ο τρίτος γύρος των κομμουνιστών.

Οι Αμερικανοί και οι ευρωπαίοι δεν είναι επικυρίαρχοι, αλλά ισότιμοι εταίροι.

Η ΕΕ είναι το ήρεμο λιμάνι, το αποκούμπι για την Ελλάδα και όχι η δύναμη εκείνη που συνέβαλε ουσιαστικά στη χρεοκοπία της χώρας και στην επιβολή των μνημονίων.

Στη χρεοκοπία της χώρας δεν οδήγησε η διακυβέρνηση των τελευταίων δεκαετιών και τα μεγάλα συμφέροντα που εξυπηρετήθηκαν, αλλά οι μεγάλοι μισθοί των εργαζομένων και τα συνδικάτα….

Μια τέτοια λογική θέλουν να επικρατήσει στον ελληνικό λαό και στους λαούς γενικότερα. Η επιχείρηση παραχάραξης της ιστορίας θα έχει για τους λαούς μεγάλες συνέπειες, θα απωλέσουν την ταυτότητα τους, την ιστορική συνείδηση τους, θα χάσουν τις κατακτήσεις τους χωρίς να αντιδρούν και θα τους οδηγήσει στην υποταγή στα κελεύσματα των κυρίαρχων δυνάμεων στο εσωτερικό της χώρας και διεθνώς.

Δεν είναι λύση να βάζουμε τα ιστορικά γεγονότα και τις ιστορικές προσωπικότητες στο μίξερ να τα αλέθουμε, ώστε στο χυλό που θα βγει να επιπλεύσουν η ανθρωπιά, η καλοσύνη, η ευγένεια, η φιλανθρωπία απέναντι στο φτωχό και μαζί η ανοχή στην εκμετάλλευση και την καταπίεση. Στους κρίσιμους καιρούς που βιώνουμε απαιτείται αλήθεια, γνώση, αξιοπρέπεια και ετοιμότητα για δράση χωρίς υπολογισμούς, όλα τα άλλα οδηγούν στο βόλεμα και στην υπηρέτηση του ατομικού συμφέροντος σε βάρος της κοινωνίας.

Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
Email
Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη
Εργατικός Αγώνας