«Την αιχμήν του δόρατος της αναρχίας σήμερον
δια τους αναρχικούς, ως εξεγειρομένης ομάδος
της κοινωνίας, την αποτελούν οι επιστήμονες,
οι φοιτητές, με συνεπικούρους τους εργάτας»
Γ. Παπαδόπουλος 22/8/1969
Η Χούντα είχε κάθε λόγο να φοβάται τους επιστήμονες και τους φοιτητές, χαρακτηρίζοντάς τους αιχμή του δόρατος της αναρχίας, δηλαδή των κοινωνικών και αντικαθεστωτικών εκρήξεων. Ήταν οι φορείς της γνώσης. Της επιστημονικής γνώσης που είναι εχθρός κάθε κατεστημένου, κάθε ανελεύθερου, εκμεταλλευτικού και καταπιεστικού καθεστώτος. Όμως οι φοιτητές και οι επιστήμονες δεν ήταν ισχυρή απειλή για το καθεστώς παρά μόνο έχοντας την βοήθεια των εργατών, της κοινωνικής εκείνης τάξης που και τη δύναμη έχει και την ικανότητα να προκαλέσει βαθιές, ακόμη και ριζικές, αλλαγές στην κοινωνία. Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος είχε προβλέψει σωστά τους κινδύνους που διέτρεχε το καθεστώς της 21ης Απριλίου, γνώριζε τους εχθρούς του και η ζωή δικαίωσε τους φόβους του, σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η εξέγερση των φοιτητών τον Νοέμβρη του ’73 είναι αρκετή απόδειξη κι εύκολα μπορεί κανείς να καταλάβει ποια θα ήταν η συνέχεια αν εκείνα τα γεγονότα δεν είχαν τη γνωστή αιματηρή κατάληξη, αν ο εξεγερμένος φοιτητόκοσμος συναντιόταν με τους εργάτες και τον υπόλοιπο εργαζόμενο λαό στους δρόμους. Ας σταθούμε όμως στην φοιτητική εξέγερση κι ας παρακολουθήσουμε εν συντομία πως φτάσαμε σ’ αυτή.
Είναι γεγονός αναμφισβήτητο πως το φοιτητικό κίνημα που έκανε το Πολυτεχνείο γαλουχήθηκε μέσα στη χούντα, εκεί έκανε τα πρώτα του βήματα, εκεί απέκτησε τα όπλα και την παιδεία του. Το Νοέμβρη του 1973 η δικτατορία είχε κλείσει 6 και πήγαινε για τα 7 χρόνια ζωή της, πράγμα που σημαίνει πολύ απλά πως η προδικτατορική γενιά φοιτητών είχε αποχωρήσει από τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Αυτό και μόνο το γεγονός εξηγεί πολλά όσον αφορά τα όσα συνέβησαν τότε και, το σπουδαιότερο, αποδεικνύει πως κάθε κοινωνικό κίνημα, από το πιο μικρό ως το πιο μεγάλο είναι δημιούργημα των κοινωνικών συνθηκών μέσα στις οποίες εκδηλώνεται.
Η χρονιά της αφύπνισης
Παρόλο, που η χούντα καθόταν στο σβέρκο του ελληνικού λαού από τον Απρίλη του 1967, σε ό,τι αφορά το φοιτητικό κίνημα αυτό αφυπνίζεται μόλις το 1972.
Με κεντρικό αίτημα την κατάργηση των διορισμένων διοικήσεων στους φοιτητικούς συλλόγους και την πραγματοποίηση ελεύθερων εκλογών ώστε οι ίδιοι οι φοιτητές να εκλέξουν τα συλλογικά τους όργανα, από τις αρχές του 1972 παρατηρείται μια συσπείρωση και μια κινητικότητα του φοιτητικού κόσμου που συνεχώς, μέρα με τη μέρα, αυξάνει αλματωδώς.
Είναι γεγονός πως απ’ την πρώτη χρονιά που διορίστηκαν διοικήσεις στους φοιτητικούς συλλόγους (1969) υπήρχε και απόφαση του Πρωτοδικείου η οποία όριζε ότι με το πέρας της θητείας αυτών των διοικήσεων έπρεπε να διενεργηθούν εκλογές για την ανάδειξη νέων. Κι όμως το καθεστώς ξαναδιορίζει διοικήσεις για τα ακαδημαϊκά έτη 1970- ’71 και 1971- ’72. Το ίδιο σκόπευε να κάνει για την περίοδο 1972- ’73. Όμως αυτή τη φορά συνάντησε τη φοιτητική αντίδραση, που εκδηλώθηκε ποικιλοτρόπως, είτε με το θεσμό των παράνομα εκλεγμένων επιτροπών που θα κυριαρχήσει σύντομα σ’ όλο το φοιτητικό χώρο κόντρα στις διορισμένες διοικήσεις, είτε με κινητοποιήσεις και συγκεντρώσεις, είτε με ψηφίσματα διαμαρτυρίας, είτε με προσφυγές στο πρωτοδικείο όπως αυτή των φοιτητών της Νομικής Αθηνών στις 21 Μάρτη του 1972.
Η κατάσταση αυτή καθώς και οι αποφάσεις των πρωτοδικείων για διενέργεια εκλογών στους φοιτητικούς συλλόγους το αργότερο μέχρι τις 10 Γενάρη του 1973 υποχρεώνει τη χούντα να προκηρύξει εκλογές για τις 20 Νοεμβρίου 1972, αλλά και να φροντίσει παράλληλα, με την βία, τη νοθεία και με κάθε άλλο πρόσφορο μέσο, ώστε το αποτέλεσμα να την εξυπηρετεί.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως σ’ εκείνες τις εκλογές, το φοιτητικό κίνημα πήρε το πρώτο βάπτισμα του πυρός όσον αφορά τη σύγκρουσή του με τη δικτατορία και τα όργανά της. Η νέα και σκληρότερη, όμως αναμέτρηση θα ερχόταν μέσα στο 1973.
Η χρονιά της εξέγερσης
Με τον καινούργιο χρόνο, το 1973, το φοιτητικό κίνημα ξεκίνησε νέες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά του δικτατορικού καθεστώτος και λίγο- πολύ σε όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας γίνονται κινητοποιήσεις. Το καθεστώς απαντάει με κατασταλτικά μέτρα (συλλήψεις φοιτητών σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, πειθαρχικές ποινές κ.ο.κ.) καταφέρνοντας φυσικά το ακριβώς αντίθετο απ’ ότι προσδοκούσε. Έτσι στις 12/2/1973 εξέδωσε το ΝΔ 1347 με το οποίο ο υπουργός Άμυνας αποκτούσε το δικαίωμα να διακόπτει την αναβολή στράτευσης των φοιτητών για τους οποίους υπήρχε κατηγορία ότι είχαν υποπέσει σε πειθαρχικά παραπτώματα στο πανεπιστήμιο. Στην πραγματικότητα στόχος της χούντας ήταν να αδειάσει τα πανεπιστήμια από τους πιο δραστήριους και πιο πολιτικοποιημένους φοιτητές. Δεν τα κατάφερε. Αν και πολλοί φοιτητές βρέθηκαν ντυμένοι στο χακί, το εν λόγω μέτρο προκάλεσε νέες κινητοποίησης εκ των οποίων η πιο εντυπωσιακή σε όγκο και μαχητικότητα ήταν η κατάληψη της νομικής στις 21 Φεβρουαρίου.
Οι φοιτητές που κατέλαβαν τη σχολή ήταν πάνω από τέσσερις χιλιάδες. Τα συνθήματα που κυριάρχησαν ήταν αντιδικτατορικά- αντιιμπεριαλιστικά («Κάτω η χούντα», «Έξω οι αμερικανοί» κ. ά.) και ο λαός της πρωτεύουσας ανταποκρίθηκε δεόντως. Πάνω από 30.000 ήσαν οι συγκεντρωμένοι πολίτες έξω από το ίδρυμα. Η ίδια εικόνα παρουσιάζεται και την επομένη 22/2. Την ημέρα αυτή η κατάληψη θα πάρει τέλος. Ύστερα από διαπραγματεύσεις, κατά τις 6 το απόγευμα, οι φοιτητές άνοιξαν τις πόρτες της σχολής, την εγκατέλειψαν κι αφού ενώθηκαν με το λαό που είχε συγκεντρωθεί στους γύρω δρόμους συγκλόνισαν την Αθήνα με διαδηλώσεις, τραγούδια, συνθήματα αλλά και συγκρούσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας με αποτέλεσμα η ανοικτή αντιπαράθεση λαού και καθεστώτος θα κρατήσει ως αργά το βράδυ.
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 2 του Μάρτη ο Δικτάτορας Παπαδόπουλος θα συγκεντρώσει στην αίθουσα της Βουλής τα μέλη των Συγκλήτων όπου και θα βρίσει, θα απειλήσει, θα εξευτελίσει όλους εκείνους που αποτελούσαν την πνευματική ηγεσία του τόπου. Ουδείς αντέδρασε. Το καθηγητικό κατεστημένο προτίμησε να λουφάξει. Αντίθετα οι μαθητές τους συνέχισαν να αγωνίζονται αμείωτα και ποικιλοτρόπως μέχρι και την έναρξη των καλοκαιρινών διακοπών.
Το νέο ακαδημαϊκό έτος 1973- 1974 βρήκε το φοιτητικό κίνημα ισχυρό, ακμαίο, ωριμότερο, αμετακίνητο στις θέσεις του, με υψηλό φρόνημα, έτοιμο να παλέψει για να πετύχει τους στόχους του. Από την άλλη, η χούντα περνούσε δύσκολες στιγμές όσο κι αν επιδίωκε να παρουσιάσει διαφορετική εικόνα. Το κίνημα του Ναυτικού στις 23 Μάη του ’73, η οικονομική κρίση και ο πληθωρισμός, η άνοδος των εργατικών, αγροτικών και άλλων λαϊκών αγώνων, οι διεθνείς εξελίξεις που ενίσχυαν το παγκόσμιο αντιιμπεριαλιστικό ρεύμα, οι εξελίξεις στον αραβικό κόσμο και στη Μεσόγειο κ.ο.κ. έφεραν σε πολύ δύσκολη θέση τους δικτάτορες. Γινόταν πια φανερό στους αμερικανούς και τους ντόπιους συνεργάτες τους, που στήριζαν τη δικτατορία, πως έπρεπε να ετοιμαστεί μια ελεγχόμενη διάδοχη λύση. Κι όντως ετοιμαζόταν. Η κατάργηση της μοναρχίας, το δημοψήφισμα για το πολιτειακό και τη «φιλελευθεροποίηση» του Μαρκεζίνη είναι φανερά δείγματα μιας τέτοιας προσπάθειας. Όμως ο λαός και το φοιτητικό κίνημα, με την βοήθεια των αντιστασιακών οργανώσεων- στην πρώτη γραμμή των οποίων βρίσκονταν οι κομμουνιστές- δεν ξεγελιούνται.
Τις τελευταίες μέρες του Οκτώβρη και το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοέμβρη (ως την κατάληψη του Πολυτεχνείου), τα γεγονότα κυλούν σα χιονοστιβάδα: η 28η Οκτωβρίου γιορτάζεται από το λαό με μαχητικές αντιδικτατορικές διαδηλώσεις. Στις 4 του Νοέμβρη που είναι το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου οργανώνεται παλλαϊκή αντιδικτατορική διαδήλωση όπου ύστερα από συγκρούσεις με την αστυνομία συλλαμβάνονται 17 άτομα τα οποία λίγες μέρες μετά, στις 8 του μηνός, οδηγούνται σε δίκη. Μια δίκη που θα αποτελέσει μία ακόμη ευκαιρία για να διαδηλώσουν ο λαός και η φοιτητική νεολαία τα αντιδικτατορικά τους αισθήματα.
Όλα έδειχναν πως έρχονται ραγδαίες εξελίξεις. Στους φοιτητικούς χώρους η κατάσταση ήταν έκρυθμη. Γίνονταν συγκεντρώσεις στις σχολές χωρίς την άδεια των πρυτανικών αρχών και γενικά επικρατούσε μια κατάσταση αναβρασμού.
Σε μια προσπάθεια ελιγμού ο χουντικός υπουργός Παιδείας Π. Σιφναίος υπόσχεται ελεύθερες εκλογές στα Πανεπιστήμια μετά τις βουλευτικές εκλογές, δηλώνει ότι θα επαναφέρει τους στρατευθέντες φοιτητές την Άνοιξη του ’74 κι ότι θα πάρει και άλλα μέτρα για «να εξαλειφθούν λυπηρά κατάλοιπα του πρόσφατου παρελθόντος». Οι φοιτητές δεν ξεγελιούνται.
Από τις 7 ως τις 14 Νοεμβρίου σημειώνεται άνοδος των αγώνων του φοιτητικού κινήματος. Στις 7 Νοέμβρη οι αγρονομοτοπογράφοι και οι χημικοί μηχανικοί του Πολυτεχνείου σε συγκέντρωσή τους διακηρύσσουν τα αιτήματα του φοιτητικού κινήματος και αποφασίζουν εκλογές για τις 27 Νοέμβρη. Στο διάστημα 8- 12 Νοέμβρη 1500 περίπου φοιτητές της ιατρικής κάνουν μαχητική συγκέντρωση στο Γουδί, 600 φοιτητές πραγματοποιούν μαχητική συγκέντρωση στην Πάτρα, οι φοιτητές της Γεωπονικής αποφασίζουν να συνεχίσουν την αποχή που είχαν ξεκινήσει ενώ στην Πάντειο και την Οδοντιατρική εξαναγκάζονται σε παραιτήσεις τα διορισμένα Δ.Σ.
Στις 13 Νοέμβρη ο Σιφναίος πηγαίνει στο Πολυτεχνείο και δεν διστάζει να διατυπώσει εκβιασμό στους φοιτητές απειλώντας με αιματοχυσία αν δεν γίνουν αποδεχτοί οι όροι του καθεστώτος.
Το χρονικό του ξεσηκωμού
Τετάρτη 14 Νοέμβρη 1973: Το φοιτητικό κίνημα βρίσκεται σε αναβρασμό ύστερα από την προσπάθεια εκβιασμού- εκφοβισμού που επιχείρησε την προηγούμενη μέρα η χούντα, όταν ο υπουργός της για θέματα Παιδεία Π. Σιφναίος, επικαλούμενος ως δεύτερη εναλλακτική λύση τον κίνδυνο της αιματοχυσίας, κάλεσε τους φοιτητές να δεχτούν την αναβολή των εκλογών στους φοιτητικούς συλλόγους για μετά τις βουλευτικές εκλογές (μετά δηλαδή τις 15 Φλεβάρη του 1973).
Στο Πολυτεχνείο ορίζονται γενικές συνελεύσεις των σχολών για το μεσημέρι της Τετάρτης ενώ το πρωί της ίδιας μέρας στην αυλή του ιδρύματος πραγματοποιείται παμπολυτεχνική συγκέντρωση για να πιεστεί η Σύγκλητος να δώσει την τυπική άδεια πραγματοποίησης των συνελεύσεων. Την ίδια ώρα της συγκέντρωσης οι επιτροπές των πέντε πολυτεχνικών σχολών συνεδριάζουν για να συζητήσουν κοινή πρόταση που θα κατέβει στις μεσημεριανές γενικές συνελεύσεις. Κι ενώ αυτά συμβαίνουν στο Πολυτεχνείο, στη Νομική πραγματοποιείται παμφοιτητική συγκέντρωση για να καθοριστεί στάση αντιμετώπισης της πρόκλησης Σιφναίου.
Το μεσημέρι της Τετάρτης αρχίζουν στο Πολυτεχνείο οι γενικές συνελεύσεις ενώ στο προαύλιο εκατοντάδες φοιτητές συνεχίζουν την συγκέντρωσή τους φωνάζοντας αντιδικτατορικά συνθήματα. Η αστυνομία που έχει ζώσει το κτήριο προκαλεί και οι φοιτητές απαντούν πετώντας νεράντζια. Αυτές οι αψιμαχίες φτάνουν στη Νομική διογκωμένες: Στο Πολυτεχνείο γίνεται το σώσε…
Έτσι οι συγκεντρωμένοι φοιτητές της Νομικής αποφασίζουν να κατέβουν προς το Πολυτεχνείο και να μοιραστούν την τύχη των συναδέλφων τους. Στη Κάνιγγος και τη Στουρνάρη συγκρούονται με την αστυνομία που έχει αποκλείσει της προσβάσεις προς το Μετσόβιο. Οι περισσότεροι σπάνε τον κλοιό και μπαίνουν στο Πολυτεχνείο. Όσοι δεν τα καταφέρνουν συγκροτούν διαδηλώσεις προς την Ακαδημίας και την Ομόνοια.
Ως αυτή τη στιγμή κανένας δεν μπορεί να φανταστεί την εξέλιξη των πραγμάτων. Κατά το απόγευμα όμως, όταν τελειώνουν οι γενικές συνελεύσεις αρχίζει να συζητιέται η παραμονή στο χώρο του Πολυτεχνείου για το βράδυ της Τετάρτης. Προς αυτή την εξέλιξη ευνοεί και το γεγονός ότι γύρω από το ίδρυμα μαζεύεται κόσμος και υπάρχει συμπαράσταση. Πάντως η κατάληψη δεν είχε σχεδιαστεί. Προήλθε «αυθόρμητα» από την πορεία που πήραν τα πράγματα.
Όταν πια είναι καθαρό ότι τουλάχιστον για το βράδυ της Τετάρτης οι φοιτητές θα μείνουν μέσα στο Πολυτεχνείο, με πρωτοβουλία της ΚΝΕ και της ΑντιΕΦΕΕ συγκροτείται η πρώτη Συντονιστική Επιτροπή Αγώνα και επιβάλλεται έλεγχος- αν και χαλαρός- σε μια σειρά λειτουργίες (μεγάφωνα, σταθμός, συνθήματα κ.ά), οργανώνεται η σίτιση, η περιφρούρηση κ.λ.π.
Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 1973: Το πρωί η μαζικότητα και ο ενθουσιασμός της εκδήλωσης έχει πέσει αλλά κατά το μεσημέρι η λαϊκή συμπαράσταση μεγαλώνει απότομα. Στο χώρο του Πολυτεχνείου φτάνουν οργανωμένοι εργάτες, οικοδόμοι με πλακάτ, νέοι κάθε ηλικίας, μαθητές που μόλις έχουν σχολάσει από τα σχολεία τους. Η κοινωνική σύνθεση των συγκεντρωμένων θα ολοκληρωθεί όταν στο χώρο της εκδήλωσης θα φτάσουν πολυάριθμοι αγρότες των Μεγάρων που προηγουμένως είχαν συγκεντρωθεί έξω από τον Άρειο Πάγο διαμαρτυρόμενοι για τις απαλλοτριώσεις χάριν της ιδρύσεως διυλιστηρίου του Ωνάση.
Η συμπαράσταση του λαού ανεβάζει το αγωνιστικό φρόνημα. Από τις 12 το μεσημέρι στους 1015 χιλιοκύκλους λειτουργεί νέος πομπός των εξεγερμένων φοιτητών- πολύ πιο ισχυρότερος από τον προηγούμενο- που εκπέμπει σ’ ολόκληρο το λεκανοπέδιο της Αττικής και αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα αφύπνισης των λαϊκών συνειδήσεων. Μέσα στο Πολυτεχνείο δυναμώνει η εσωτερική οργάνωση των φοιτητών, τα συνθήματα αποκτούν πια σαφή αντιχουντικό και αντιαμερικανικό περιεχόμενο.
Από τη νύχτα της Πέμπτης γίνονται γενικές συνελεύσεις από τις οποίες θα προκύψει άμεσα νέα συντονιστική επιτροπή αποτελούμενη από 32 μέλη: 7 είναι της ΑντιΕΦΕΕ, 8 του Ρήγα Φεραίου, 3-4 οργανωμένοι αριστεριστές και οι υπόλοιποι διαφόρων τάσεων, βασικά ανοργάνωτοι αριστεριστές. Υπήρχαν επίσης 2 εκπρόσωποι της «εργατικής συνέλευσης».
Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 1973: Το Πολυτεχνείο είναι και πάλι στο πόδι. Εκατοντάδες φοιτητές μοιράζουν προκηρύξεις στους δρόμους. Άλλοι γαζωμένοι στα κιγκλιδώματα φωνάζουν αντιχουντικά και αντιιμπεριαλιστικά συνθήματα. Μικτές ομάδες φοιτητών και εργατών τρέχουν στους χώρους δουλειάς για να μεταφέρουν το μήνυμα της εξέγερσης. Ο σταθμός εκπέμπει και τα μεγάφωνα μεταδίδουν την φωνή των ελευθέρων φοιτητών, των αγωνιζόμενων ελλήνων. Χιλιάδες λαού συγκεντρώνονται από νωρίς έξω από το κτήριο.
Το μεσημέρι συνεδριάζει για πρώτη φορά ύστερα από την εκλογή της η νέα Συντονιστική Επιτροπή. Η συνεδρίαση είναι θυελλώδης. Συζητιέται το περιεχόμενο της Διακήρυξης που εκ των πραγμάτων θα προσδιορίζει τον πολιτικό χαρακτήρα της κατάληψης. Τελικά εγκρίνεται η ιστορική ανακοίνωση που προσδιορίζει με απόλυτη σαφήνεια ότι ο χαρακτήρας της εκδήλωσης είναι αντιφασιστικός- αντιιμπεριαλιστικός.
Από το απόγευμα της Παρασκευής, ιδιαίτερα δε τις πρώτες βραδινές ώρες, φαίνεται ότι τα πράγματα οδηγούνται σε σύγκρουση. Έξω από το Πολυτεχνείο, στο κέντρο της Αθήνας πραγματοποιούνται συμπλοκές διαδηλωτών με την αστυνομία. Τα δακρυγόνα και τα καπνογόνα πέφτουν βροχή στο κέντρο της Πόλης. Πολλά άτομα τραυματίζονται και μεταφέρονται στο Πολυτεχνείο. Επίσης ο Σταθμός Α’ Βοηθειών είναι γεμάτος από τραυματίες. Ο σταθμός των φοιτητών κάνει έκκληση για φάρμακα, ιατρικά εργαλεία, γιατρούς και ασθενοφόρα.
Τώρα πια το ενδιαφέρον των φοιτητών και των άλλων διαδηλωτών έχει στραφεί εντελώς στο πρόβλημα της επικείμενης επίθεσης των καθεστωτικών δυνάμεων. Έτσι ανεγείρονται οδοφράγματα κοντά στο Πολυτεχνείο και γι’ αυτό το σκοπό χρησιμοποιούνται αυτοκίνητα, τρόλεϊ, λεωφορεία και ότι άλλο είναι πρόσφορο γι’ αυτή τη δουλειά. Γύρω στις 10 το βράδυ, στην περιοχή του Πολυτεχνείου ακούγονται πυροβολισμοί. Τα δακρυγόνα και τα καπνογόνα πέφτουν βροχή, οι τραυματίες πολλαπλασιάζονται, το ίδιο και οι εκκλήσεις για φαρμακευτικό υλικό, γιατρούς και ασθενοφόρα. Κατά τις 11 οι πυροβολισμοί γενικεύονται, οι διαδηλωτές ενισχύουν τα οδοφράγματα και ο σταθμός των φοιτητών απευθύνει εκκλήσεις στο λαό των Αθηνών για ενεργό συμπαράσταση.
Ώρα δώδεκα τα μεσάνυκτα: Από τους στρατώνες του Γουδί και του Διονύσου βγαίνουν οι πρώτες στρατιωτικές μονάδες και κατευθύνονται προς το Πολυτεχνείο.
Σάββατο 17 Νοεμβρίου 1973: Από τη στιγμή που ο στρατός θα κάνει την εμφάνισή του στο Πολυτεχνείο ο ραδιοσταθμός της εξέγερσης αλλά και οι φοιτητές που είναι γαζωμένοι στα κάγκελα ρίχνουν συνθήματα συναδέλφωσης λαού και στρατού. μπροστά στην πύλη του Πολυτεχνείου τα τάνκς θα φτάσουν στις 2 πάρα τέταρτο, το πρωί του Σαββάτου 17 Νοεμβρίου. Κι ενώ οι προβολείς τους θα φωτίζουν το χώρο, ενώ οι κάνες τους θα τους σημαδεύουν, οι εξεγερμένοι φοιτητές θα τραγουδούν τον Εθνικό ύμνο και θα φωνάζουν: «Ο στρατός με το λαό», «Είσαστε αδέλφια μας», «Όχι άλλο αδελφικό αίμα», «Ο στρατός μαζί μας».
Στις 3 παρά τέταρτο οι αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές καλούν με τηλεβόα τους φοιτητές να εκκενώσουν το χώρο της κατάληψης.
Στις 3 ακριβώς ένα τανκ πέφτει στην κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου και την γκρεμίζει. Θα ακολουθήσουν συμπλοκές αστυνομικών και φοιτητών μέσα στους χώρους του ιδρύματος και τους γύρω δρόμους. Λίγα λεπτά πριν ο σταθμός των ελεύθερων πολιορκημένων έδινε το τελευταίο μήνυμά του: «Τώρα μπαίνουν μέσα. Βλέπω έναν έφεδρο ανθυπολοχαγό. Ξέρω τι με περιμένει. Εδώ Πολυτεχνείο… εδώ Πολυτεχνείο… Αγαπητοί ακροατές θα διακόψουμε για λίγο τη μετάδοση. Μείνετε στους δέκτες σας στο ίδιο μήκος κύματος». Ακολούθησε ο εθνικός ύμνος και στη συνέχεια ο σταθμός καταστράφηκε για να μην χρησιμοποιηθεί από το στρατό και την αστυνομία.
Μετά την «άλωση» του Πολυτεχνείου
Οι συγκρούσεις του λαού με το δικτατορικό καθεστώς δεν σταματάνε με την «άλωση» του Πολυτεχνείου από τα τανκς και το μακελειό που ακολούθησε. Το Σαββατοκύριακο 17 και 18 Νοεμβρίου οι μαζικές συγκεντρώσεις, οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις με τα όργανα της τάξης συνεχίζονται. Τώρα στους δρόμους κυριαρχούν οι εργάτες, οι οικοδόμοι, ο μαθητόκοσμος και μετά έρχονται οι φοιτητές.
Το Σάββατο το πρωί οι οικοδόμοι δεν πάνε στα γιαπιά, πολλά εργοστάσια αδειάζουν, τα γραφεία κλείνουν και οι μαθητές από τα σχολεία κατεβαίνουν στους δρόμους τους ελεγχόμενους από τα άρματα μάχης. Στις 10 το πρωί διαδηλώσεις ξεφυτρώνουν παντού: στην πλατεία Κοτζιά, στην Ομόνοια, στην Πειραιώς, στην Πατησίων μπροστά στον ΟΤΕ, στη Βικτώρια, στην πλατεία Αμερικής, στα Χαυτεία, στη Σταδίου και λίγο αργότερα στη Βάθης, στη Μητρόπολη, στην Ακαδημίας, στου Φιξ, στο Σύνταγμα. Στο Αιγάλεω ο μαθητόκοσμος ξεσηκώνεται και καταλαμβάνει πρόσκαιρα το Δημαρχείο. Από τη Ριζούπολη ένας παράνομος πομπός καλεί το λαό να ξεσηκωθεί. Σε λίγο τα ραδιογωνιόμετρα της Ασφάλειας θα τον ανακαλύψουν.
Απέναντι στον άοπλο λαό τα όργανα του καθεστώτος δεν θα διστάσουν να πυροβολήσουν στον ψαχνό με αποτέλεσμα να υπάρξουν πολλοί νεκροί και τραυματίες. Όμως ο λαός δεν γονατίζει. Νέο κύμα διαδηλώσεων θα ξεχυθεί στους δρόμους της στρατοκρατούμενης πρωτεύουσας την Κυριακή 18 Νοεμβρίου και θα κρατήσουν ως αργά το βράδυ. Τα όργανα της χούντας χτυπάνε και πάλι στον ψαχνό ό,τι κινείται και οι συλλήψεις πολιτών δίνουν και παίρνουν. Δύο μέρες αργότερα το καθεστώς θα παραδεχτεί τη σύλληψη 866 προσώπων (στην πραγματικότητα οι συλλήψεις ήταν πολλαπλάσιες) και δίνει στοιχεία για την κοινωνική τους ταυτότητα: 475 εργάτες, 268 φοιτητές, 74 μαθητές και 49 σπουδαστές του Πολυτεχνείου.
Τη Δευτέρα η «τάξις» έχει αποκατασταθεί. Ο στρατιωτικός νόμος εν πλήρη ισχύ, οι συλλήψεις συνεχίζονται, η πρωτεύουσα στρατοκρατείται και ο επίσημος απολογισμός- που σε αριθμούς σίγουρα υστερεί της πραγματικότητας- κάνει λόγο για 18 νεκρούς «πλήρως βεβαιωθέντες», για 16, τουλάχιστον, νεκρούς «βασίμως προκύπτοντες» και τραυματισμένους 1103 πολίτες και 61 αστυνομικούς. Όπως αργότερα κατατέθηκε, με επίσημα στοιχεία, στη δίκη του Πολυτεχνείου τις μέρες του ξεσηκωμού η αστυνομία έριξε 34 χιλιάδες σφαίρες και 300 χιλιάδες έριξε ο στρατός. Είναι κι αυτό ένα στοιχείο απολογισμού. Μα πάνω από κάθε τέτοιο ή άλλο απολογισμό είναι το μήνυμα εκείνων των ημερών ότι χωρίς αντίσταση, χωρίς αγώνα και θυσίες τίποτα δεν κερδίζεται. Αν λοιπόν άφησε κάτι μεγάλο και σημαντικό το Πολυτεχνείο, πέρα από τη θυσία και την αυτοθυσία ως στάση ζωής, είναι αυτό το ανυπότακτο πνεύμα αντίστασης σε κάθε ντόπιο και ξένο δυνάστη.
