Εργατικός Αγώνας

Οι νέες τεχνολογίες και η εργατική τάξη (μέρος 2ο)

Ο Εργατικός Αγώνας επιχειρεί να ανοίξει μια συζήτηση για την προοπτική της εργατικής τάξης στο σύγχρονο κόσμο με την είσοδο των νέων τεχνολογιών και τις νέες εργασιακές σχέσεις που αυτές επιβάλλουν. Στα πλαίσια αυτά, δημοσιεύει μια εργασία του Γεράσιμου Αραβανή υπό τον γενικό τίτλο «Οι νέες τεχνολογίες, οι επιπτώσεις στους εργαζόμενους και την καπιταλιστική οικονομία, η προοπτική της εργατικής τάξης». Η εργασία δημοσιεύεται σε «αυτοτελή» επιμέρους τμήματα και, με την ολοκλήρωσή της, θα δοθεί στο σύνολό της με τη μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου. Σήμερα δημοσιεύουμε το δεύτερο μέρος:

 

Οι σύγχρονες τεχνολογίες και οι δυνατότητες τους.

Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να εξετάζεται ξεκομμένη από τις σχέσεις παραγωγής που κυριαρχούν. Η απόσπαση από τις σχέσεις παραγωγής που είναι κανόνας για τους αστούς επιστήμονες και ειδικούς λειτουργεί απολογητικά για το καπιταλιστικό σύστημα, συγκαλύπτει την ταξική και κοινωνική πραγματικότητα και αντιστρέφει την σχέση αιτίας και αποτελέσματος. Εμφανίζει την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης της τεχνικής, των εργαλείων της παραγωγής, ενώ η επιστήμη και οι τεχνολογικές εφαρμογές της είναι συστατικό στοιχείο της ίδιας της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και των σχέσεων παραγωγής της κοινωνίας σε κάθε εποχή. Ο Μαρξ σημείωνε: Οι οικονομικές εποχές ξεχωρίζουν η μία από την άλλη, όχι από το τι φτιάχνεται, αλλά από το πώς και με ποια μέσα εργασίας φτιάχνεται. Τα μέσα εργασίας δεν είναι μόνο το βαθμόμετρο της ανάπτυξης της εργατικής δύναμης του ανθρώπου, αλλά επίσης και ο δείκτης των κοινωνικών σχέσεων μέσα στις οποίες συντελείται μια εργασία.[1]

Την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην παραγωγή την κάνει επιτακτικά αναγκαία η ίδια η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, η κρίση υπερπαραγωγής που περνά και είναι αποτέλεσμα της τεράστιας όξυνσης της αντίθεσης των ιδιαίτερα αναπτυγμένων παραγωγικών δυνάμεων και των σχέσεων παραγωγής, δεν είναι κρίση του φορντικού μοντέλου της οργάνωσης της παραγωγής και της συγκεκριμένης τεχνικής που χρησιμοποιείται. Κεφάλαιο και κυβερνήσεις προβλέπουν η διέξοδος από την κρίση να προέλθει από την έναρξη μιας νέας φάσης της παραγωγής που θα είναι ουσιαστικά απαλλαγμένη από όλα εκείνα τα στοιχεία που χαρακτήριζαν το φορντικό μοντέλο και τη μαζική παραγωγή, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες, το διαδίκτυο, τη μικροηλεκτρονική, τις ανακαλύψεις στην βιολογία κλπ. Θεωρούν ότι διατηρώντας τα ουσιαστικά στοιχεία, τον πυρήνα των σχέσεων παραγωγής και παρεμβαίνοντας στην οργάνωση και τα εργαλεία της παραγωγής θα αντιμετωπίσουν την κρίση. Φυσικά δεν έχουν και κάτι περισσότερο να κάνουν.

Η εισαγωγή των τεχνολογιών συνοδεύεται από σημαντικές αλλαγές στην οργάνωση της εργασίας και της παραγωγής. Δημιουργούνται μικρής κλίμακας παραγωγικές μονάδες και ομάδες εργασίας που χρησιμοποιούν προγραμματιζόμενες τεχνολογίες και απαιτούν υψηλά ειδικευμένη εργατική δύναμη, σύνδεση της παραγωγής με την έρευνα. Η διαδικασία αυτή οδηγεί στην ένταση της διαφοροποίησης των μισθολογικών και εργασιακών συνθηκών των εργαζομένων, ευρεία απαξίωση της χειρωνακτικής και ανειδίκευτης εργασίας και έξοδο της από την παραγωγή, των ανειδίκευτων κατ’ αρχήν αλλά και μορφωμένων και ειδικευμένων εργαζομένων στην πορεία. Η αναδιοργάνωση της καπιταλιστικής παραγωγής και η χρήση των νέων τεχνολογιών δίνουν τη δυνατότητα στο κεφάλαιο να ανασυνθέσει ουσιαστικά την εργασία μειώνοντας σοβαρά το εργατικό κόστος. Η μείωση του αριθμού των εργαζομένων, το δυνάμωμα του αυταρχισμού στα εργοστάσια, η εντατικοποίηση των ρυθμών εργασίας, το πάγωμα ακόμη και η μείωση των μισθών, η αύξηση του χρόνου εργασίας κ.λπ. είναι ορισμένα από τα πιο άμεσα μέτρα. Με δεδομένο ότι μικρότερο τμήμα της αύξησης της παραγωγικότητας προέρχεται από τη χρήση των τεχνολογιών και το μεγαλύτερο από την πιο αποτελεσματική εκμετάλλευση της εργασίας το κεφάλαιο απαντά με αυτές ακριβώς τις αλλαγές στη μείωση ποσοστού κέρδους.

Η αυτοματοποίηση απαιτεί έναν συλλογικό εργαζόμενο πολύ περισσότερο σύνθετο, ολοκληρωμένο και ενεργοποιημένο στην παραγωγική διαδικασία. Ικανό να ελέγχει και να ενσωματώνει ένα αναβαθμισμένο σύνολο πληροφοριών, γνώσεων και δεξιοτήτων, ώστε να επεμβαίνει άμεσα σε οποιεσδήποτε απορρυθμίσεις του συστήματος. Πολυλειτουργικό και μετακινήσιμο, άρα με ικανότητα προσαρμογής σε ένα ευρύτερο φάσμα εργασιακών καθηκόντων. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά απαιτούν μια διαφορετική «ικανότητα εργασίας», που σε αντιδιαστολή με τη μονοσήμαντη «χωροθετημένη» και κατατεμαχισμένη τεϋλορική εργασία κωδικοποιούνται με τον όρο « ευλύγιστη εργασία»[2]. Μέσω της ευλύγιστης εργασίας επιχειρείται η μονότονη εργασία στην αλυσίδα παραγωγής να αντικατασταθεί με νέες μορφές, όπως οι ομάδες εργασίας, οι πυρήνες που αναλαμβάνουν ολοκληρωτικά τον προγραμματισμό και την εκτέλεση τμημάτων της εργασιακής διαδικασίας. Σε πολλές χώρες κυρίως τις Ηνωμένες πολιτείες ένα μεγάλο τμήμα των εργαζομένων λειτουργεί πλέον σε ομάδες εργασίας.

Στις μέρες μας έδιναν βρεθεί ένα πραγματικό κύμα νέων τεχνολογικών καινοτομιών αναπτύσσεται και σταδιακά μπαίνει στην καπιταλιστική παραγωγή και αξιοποιείται γενικότερα για τις κοινωνικές ανάγκες. Οι δυνατότητές τους είναι τεράστιες και κατά μια έννοια βρισκόμαστε μόνο στην αρχή, πραγματοποιούνται τα πρώτα βήματα και είναι δεδομένο ότι στην πορεία της εφαρμογής τους θα αποκαλυφθούν νέες δυνατότητες. Μπορούμε να αναφερόμαστε σε μια πραγματική τεχνολογική επανάσταση αντίστοιχη με τη βιομηχανική επανάσταση του τέλους του 18ου και του 19ου αιώνα.

Ενδεικτικά σταθούμε όμως κυρίως στην τρισδιάστατη παραγωγή. Πρόκειται για τη χρήση τρισδιάστατων εκτυπωτών που λειτουργούν με βάση τη λογική των εκτυπωτών που χρησιμοποιούμε μέχρι τώρα, αντί όμως μελάνης χρησιμοποιούν άλλα υλικά, όπως μέταλλα σε σκόνη, πλαστικό, στερεοποιώντας το υλικό σε παράλληλες επιστρώσεις, ώσπου να τυπώσουν ολόκληρα αντικείμενα. Οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές υπάρχουν περισσότερα από τριάντα χρόνια, το πολύ μεγάλο κόστος τους όμως δεν επέτρεπε τη μαζική χρήση τους για παραγωγή προϊόντων. Χρησιμοποιούνταν κυρίως για την κατασκευή μικρών προτύπων διαφόρων προϊόντων, ώστε να δοκιμαστούν ενόψει της μαζικής παραγωγής τους. Τελευταία όμως το κόστος τους μειώθηκε δραματικά ενώ διευρύνθηκαν πολύ οι δυνατότητες τους.

Τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η τρισδιάστατη παραγωγή είναι πολλά. Ουσιαστικά η χρήση τους κάνει περιττή τη γραμμή παραγωγής με τη σημερινή μορφή της, κάθε εκτυπωτής μπορεί να τυπώσει πολύ διαφορετικά αντικείμενα, χρησιμοποιεί όσο ακριβώς υλικό χρειάζεται εξοικονομώντας μεγάλες ποσότητες πρώτης ύλης και άρα μειώνοντας πολύ το κόστος, δημιουργεί πολύ καλύτερα από ποιοτική άποψη προϊόντα. Σε πολλούς τομείς της παραγωγής αναπτύσσεται πλέον η χρήση τους, από την αεροναυπηγική, τις κατασκευές κτιρίων και τεχνικών έργων και σε πολλά άλλα και επεκτείνεται ραγδαία.

Σταδιακά πραγματοποιείται μια τεράστια τεχνολογική επανάσταση στις παραγωγικές δυνάμεις που θα διαφοροποιήσει βαθιά την παραγωγή, θα μείωση το κόστος των κάθε είδους προϊόντων, θα μειώσει σοβαρά την εργασία, πρωτίστως την χειρωνακτική.

Βέβαια παράλληλα με τις πραγματικές διαστάσεις των δυνατοτήτων της τρισδιάστατης εκτύπωσης και των άλλων τεχνολογιών αναπτύσσεται και ένας μύθος που δύσκολα μπορεί κανείς να τον αποδειχτεί, όπως ότι η τρισδιάστατη παραγωγή θα κυριαρχήσει σε βάρος της μαζικής γραμμής παραγωγής και θα την αντικαταστήσει πλήρως, ακόμη ότι θα καταργήσει τη διάκριση παραγωγής- κατανάλωσης, παραγωγού – καταναλωτή, όλοι οι άνθρωποι θα μετατραπούν σε παραγωγούς όλων των αναγκαίων για την κάλυψη των αναγκών τους. Σε κάθε περίπτωση, όμως, βρισκόμαστε μπροστά σε μια πραγματική επανάσταση των παραγωγικών δυνάμεων που η αξιοποίηση τους θα τροποποιήσει βαθιά την παραγωγή και τις σχέσεις παραγωγής. Φυσικά δεν πρόκειται οι τεχνολογίες από μόνες τους να ανατρέψουν τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και ουσιαστικά να καταργήσουν το κεφαλαιοκρατικό σύστημα.

Δεν είναι περιττό να τονιστεί ότι σημαντικότατο ρόλο στην ανάπτυξη της τεχνικής και των εφαρμογών της έχει η πολεμική βιομηχανία, ο ίδιος ο πόλεμος, η δημιουργία επίσης του πανίσχυρου στρατιωτικό-βιομηχανικού συμπλέγματος κυρίως στις ΗΠΑ αλλά και τις άλλες ηγετικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Η πλευρά αυτή είναι σημαντική, αν σκεφτεί κανείς ότι το γνωστό Διαδίκτυο παραδείγματος χάρη, αναπτύχθηκε πρώτα στο Πεντάγωνο για τις ανάγκες του στρατού αλλά και πλήθος άλλες εφαρμογές οι οποίες στη συνέχεια πέρασαν στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Αλλά είναι ακόμα πιο σίγουρο ότι δεν αποκαλύπτονται όλες οι τεχνικές εφαρμογές που χρησιμοποιούνται από το σύμπλεγμα, και σ’ αυτό επίσης, υπάρχουν αυστηρότατοι νόμοι που διαφυλάσσουν το απόρρητο ή και την απαγόρευση πώλησης «ευαίσθητων προϊόντων» υψηλής τεχνολογίας.

Θα δούμε τώρα ορισμένες από τις πιο σημαντικές επιπτώσεις της χρήσης τους.

Οι επιπτώσεις τους.

Ιστορικά οι αστοί επιστήμονες, ειδικοί, πολιτικοί και άλλοι στο δυτικό κόσμο σωστά διέγνωσαν τις τεράστιες δυνατότητες που η εισαγωγή των τεχνολογιών θα έδινε στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, στην μεγάλη αύξηση του πλούτου και στην αναμόρφωση της εικόνα των κοινωνιών. Από την εποχή της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης μπορούσαν να διακρίνουν αυτές τις επαναστατικές δυνατότητες της τεχνολογίας. Εκείνο που απέτυχαν να διακρίνουν είναι η μεγάλη αντίφαση που δημιουργήθηκε μεταξύ των τεράστιων δυνατοτήτων που έδιναν και των ορίων και περιορισμών που έθεταν και θέτουν οι κεφαλαιοκρατικές σχέσεις παραγωγής, αφενός για την πλήρη αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων και αφετέρου και, κυρίως, μεταξύ του πλούτου που δημιουργείται και της αδυναμίας ικανοποίησης των ανθρωπίνων αναγκών. Εκτιμούσαν ότι σε ένα βάθος χρόνου από τη χρήση των τεχνολογιών οι ανθρώπινες ανάγκες θα ικανοποιηθούν απολύτως, θέση που διαψεύστηκε παταγωδώς. Σχετικά με αυτό ο Τζων Μέυναρντ Κέυνς το 1928 ακόμη προέβλεπε ότι, μετά από έναν αιώνα «η ανακάλυψη μέσων εξοικονόμησης της χρήσης της εργασίας θα γίνεται με γρηγορότερο ρυθμό από την ανακάλυψη νέων χρήσεων της εργασίας». Προέβλεψε επίσης ότι το «βιοτικό επίπεδο στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες θα είχε βελτιωθεί τόσο πολύ μέχρι το 2028, ώστε κανείς δεν θα χρειαζόταν να ανησυχεί για το πώς θα κερδίζει χρήματα. Θα ήταν μια εποχή αφθονίας. Για πρώτη φορά από τη δημιουργία του, ο άνθρωπος θα βρεθεί αντιμέτωπος με το πραγματικό, με το αιώνιο πρόβλημα του πώς να χρησιμοποιεί την ελευθερία του από τις πιεστικές οικονομικές έγνοιες, πώς να χρησιμοποιεί τον ελεύθερο χρόνο του, που η επιστήμη και ο συσσωρευμένος τόκος θα έχουν κερδίσει γι’ αυτόν, ώστε να ζει συνετά, ευχάριστα και καλά[3]».

Δεν πέρασαν ακόμη 100 χρόνια, πέρασαν μόνο 90, αλλά από τις προβλέψεις τουΚέυνς για την εξέλιξη του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων και τον ελεύθερο χρόνο τους η διάφορα είναι χαώδης. Όχι μόνο δεν καλύφθηκαν οι βιοτικές ανάγκες των ανθρώπων, ώστε το πραγματικό πρόβλημα τους να είναι ο τρόπος αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου τους λόγω της λύσης των ζωτικών οικονομικών προβλημάτων τους, αλλά τα ποσοστά των φτωχών και στον αναπτυγμένο ακόμη κόσμο είναι μεγάλα και χρόνο με το χρόνο διογκώνονται. Οι καπιταλιστικές κοινωνίες βαδίζουν προς μια εποχή αφθονίας αγαθών και παράλληλα μεγάλης ανισότητας στην κατανομή τους, με τους λίγους, την κυρίαρχη τάξη και τα κοινωνικά στρώματα που συμπορεύονται μαζί της, να κατέχουν τεράστιο πλούτο και δύναμη και οι πολλοί να γίνονται φτωχότεροι. Εποχή της αφθονίας και της ανισότητας θεωρούν την σημερινή οι Erik Brynjolfsson – Andrew McAfee στο βιβλίο που προαναφέραμε[4]. Το πρόβλημα της δημιουργικής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου τους δεν είναι το κυριότερο πρόβλημα για τη μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων, αντίθετα η ικανοποίηση των πιεστικών καθημερινών αναγκών τους κυριαρχεί. Το «βασίλειο της ανάγκης» είναι πανταχού παρών.

Στις μέρες μας η αισιοδοξία μεταξύ των ειδικών για τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην παραγωγή και την προοπτική σταθεροποίησης και ανάπτυξης των οικονομιών και γενικότερα του συστήματος περισσεύει. Κυριολεκτικά βλέπουν ξεπέρασμα της κρίσης και ανάπτυξη με εντατικούς ρυθμούς ως αποτέλεσμα της χρήσης των τεχνολογιών.

Έχουν όμως στις τοποθετήσεις τους ορισμένες αξιοπρόσεκτες διαφορές. Στο ένα άκρο διακρίνουμε έναν ακραίο τεχνολογικό ντετερμινισμό. Όλα θα τα λύσουν οι τεχνολογίες σαν να έχουν οι τεχνολογικές εφευρέσεις μαγικές ιδιότητες, ανεξαρτήτως των συνθηκών που θα εφαρμοστούν και κυρίως έξω και πέρα από τις σχέσεις παραγωγής στα πλαίσια των οποίων εισάγονται στην οικονομία. Υπάρχουν όμως και άλλοι σοβαροί μελετητές και καθηγητές πανεπιστημίων που αυτό το ολίσθημα σε ένα βαθμό το αποφεύγουν. Εξετάζουν με ένα πιο αντικειμενικό τρόπο τα δεδομένα και τις επιπτώσεις τους, όχι φυσικά έξω από το πλαίσιο των αντιλήψεων τους για το καπιταλιστικό σύστημα και την κοινωνική εξέλιξη και καταλήγουν σε ορισμένα σημαντικά συμπεράσματα, ιδίως όσον αφορά τις αρνητικές επιπτώσεις από την εφαρμογή τους. Εξετάζοντας το θέμα μας θα αναδείξουμε και τις δύο αυτές τάσεις μέσα από τα κείμενα τους

Ο Alec Ross που θεωρείται κορυφαίος ειδικός σε θέματα καινοτομίας παγκοσμίως, σύμβουλος της Χ. Κλίντον επί υπουργίας της στο Στέητ Ντηπάρτμεντ γράφει σχετικά με τα αποτελέσματα της εφαρμογής των νέων τεχνολογιών: Στην Ινδία και την Κίνα, που από κοινού έχουν το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού οι αλλαγές βγάζουν μάτι. Κατά την τριακονταετία 1982- 2012 το ποσοστό φτώχειας στην Ινδία έπεσε από το 60% στο 22% του πληθυσμού. Το προσδόκιμο ζωής εκτινάχθηκε ότι τα 49 στα 66 χρόνια. Σήμερα είναι μια χώρα που ταυτίζεται ολοένα και περισσότερο με την τεχνολογία, την παγκόσμια παροχή υπηρεσιών και μια ταχύτατα αναπτυσσόμενη μεσαία τάξη. Οι αλλαγές στην Κίνα είναι ακόμη πιο εντυπωσιακές, καθώς το ποσοστό φτώχειας κατρακύλησε από το 84% στο 13%, βγάζοντας από τη φτώχεια περίπου 600 εκατ. Κινέζους[5].

Στη συνέχεια, σε άλλο σημείο, αναφέρει: Τα ρομπότ θα ωφελήσουν την κοινωνία. Θα ελαττωθούν οι σχετικοί με την εργασία τραυματισμοί· θα έχουμε λιγότερα τροχαία ατυχήματα· ασφαλέστερες και λιγότερο επεμβατικές χειρουργικές επεμβάσεις…. Το καθαρό αποτέλεσμα για τον κόσμο θα είναι θετικό…[6] Πουθενά δεν διακρίνεται κάποια αρνητική επίπτωση. Και στις περιπτώσεις, τις λίγες είναι αλήθεια, που ο συγγραφέας παραδέχεται την ύπαρξη αρνητικών επιπτώσεων στους εργαζόμενους και τότε υπάρχει κατά την άποψή του μια πλευρά που ισοφαρίσει με θετικό τρόπο τις επιπτώσεις αυτές. Π.χ. η δράση της airbnb συμβάλει, κατά τον συγγραφέα, σημαντικά στο να κάνουν και οι φτωχότεροι διακοπές, ακόμη να εισρέουν χρήματα από την ενοικίαση δωματίων και σε φτωχότερες γειτονιές πέρα από τα κέντρα των πόλεων. Ακόμη και στην περίπτωση ενός καθαριστή που οι εξελίξεις θα μειώσουν την ευημερία του λόγω του ότι δεν θα έχει σταθερή δουλειά και σημαντικά εισοδήματα και αυτός θα έχει την δυνατότητα να νοικιάσει ένα περισσευούμενο δωμάτιο του σπιτιού του και να αναπληρώσει το χαμένο εισόδημα. Και γενικά όταν η αγορά εργασίας θα δέχεται ισχυρό πλήγμα τότε υπάρχουν τα κρατικά προγράμματα.[7] Με δύο λόγια, όλα έχουν μπει σε καλό δρόμο. Η γενική αντίληψη είναι ότι από την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών θα ωφεληθούν όλοι και πολύπλευρα, ίσως όχι στον ίδιο βαθμό, αλλά η ωφέλεια θα είναι γενικευμένη.

Κατά την δεκαετία του ’50 στον αναπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο και κυρίως στις Ηνωμένες πολιτείες κάτω από την επίδραση της ανάπτυξης που γνώριζε ο δυτικός κόσμος τη «χρυσή τριακονταετία», 1945-1975, των συνθηκών που είχε δημιουργήσει η μεγάλη οικονομική κρίση του ’29 και ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος και η ανάγκη να δοθούν επιχειρήματα στη δύση για την αντιμετώπιση του εργατικού κινήματος και της αίγλης που εξέπεμπε η ΕΣΣΔ και ο σοσιαλιστικός κόσμος αναπτύχθηκαν θεωρίες ότι «στη συνέχεια η εξέλιξη στον ανεπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο θα ήταν ανεξαρτήτως των πολιτικών που θα ακολουθούνταν, ο σταθερός περιορισμός των ανισοτήτων. Οι ανισότητες τείνουν παντού να ακολουθούν μια καμπύλη σε σχήμα καμπάνας, δηλαδή να αυξάνονται και κατόπιν να υποχωρούν. Η αύξηση συμβαίνει στα πρώτα στάδια της εκβιομηχάνισης και μειώνεται σταθερά όσο η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων προχωρεί. Για τις Ηνωμένες πολιτείες και την δυτική Ευρώπη η πρώτη φάση αντιστοιχούσε στον 19ο αιώνα, ως τις αρχές του 20ου και η δεύτερη στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Οι εισοδηματικές ανισότητες στο μέλλον, στη φάση της μεγαλύτερης ανάπτυξης θα μειώνονταν νομοτελειακά, με αυτόματο τρόπο. Αρκεί να υπάρχει υπομονή και η ανάπτυξη θα είναι προς όφελος όλων, η «μεγέθυνση είναι μια παλίρροια που σηκώνει όλες τις βάρκες».[8] Αυτά ήταν τα συμπεράσματα του αμερικανού οικονομολόγου Κούζνετς κατά τη δεκαετία του 1950. Αντίστοιχες θεωρίες υποστήριξαν και άλλοι Αμερικανοί επιστήμονες όπως ο R. Solow. Αυτός υποστήριζε ότι «η μεγέθυνση θα είναι ισόρροπη για όλα τα μεγέθη, παραγωγή, εισοδήματα, κέρδη, μισθοί, κεφάλαιο, τιμές μετοχών και ακινήτων εξελίσσονται με τον ίδιο ρυθμό, τόσο ώστε κάθε κοινωνική ομάδα να ωφελείται από τη μεγέθυνση στις ίδιες αναλογίες, χωρίς μείζονες αποκλίσεις».[9] Οι θέσεις αυτές γνώρισαν σημαντική απήχηση και διατηρήθηκαν στην επικαιρότητα ως τη δεκαετία του 1990.

Οι θεωρίες αυτές στηρίχθηκαν σε στατιστικά στοιχεία μιας ορισμένης περιόδου που λόγω συγκεκριμένων συγκυριών αυξανόταν σταδιακά με χαμηλούς ρυθμούς το μερίδιο της εργασίας στο εθνικό προϊόν. Η μεγάλη οικονομική χρήση του 1929-1933 και η επιδίωξη της αστικής τάξης να συγκρατήσει τους εργατικούς αγώνες και ύστερα ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος και ο θανάσιμος κίνδυνος που απειλούσε τις Ηνωμένες πολιτικής και τους συμμάχους τους στη δυτική Ευρώπη ανάγκασαν το κεφαλαίο σε παραχωρήσεις, οι οποίες συνεχίστηκαν μεταπολεμικά βοηθούντων πέραν των άλλων και των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης των οικονομιών. Οι μελετητές προχώρησαν σε μια αυθαίρετη γενίκευση των συγκεκριμένων συμπερασμάτων αγνοώντας αυτούς ακριβώς τους παράγοντες και κάνοντας εντελώς αυθαίρετες υποθέσεις που δεν βασιζόταν σε βαθύτερες και ουσιαστικότερες αναλύσεις. Απ’ ότι φαίνεται τα συμπεράσματα αυτά ήταν πολιτικά και προπαγανδιστικά υπολογισμένα. «Με μια πολύ ευρεία έννοια η θεωρία του Κούζνετς είναι προϊόν του ψυχρού πολέμου»[10] δεν διστάζει να γράψει ο Πικεττύ. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι θέσεις του Alec Ross που προαναφέραμε.

Πιο αντικειμενικά σχετικά είναι π.χ. τα συμπεράσματα των καθηγητών του ΜΙΤ Erik Brynjolfsson και Andrew McAfee, οι οποίοι αναφέρουν: Σε όλους σχεδόν τους κλάδους, η τεχνολογική πρόοδος θα φέρει πρωτόγνωρη αφθονία. Θα δημιουργηθεί περισσότερος πλούτος με λιγότερη εργασία. Ωστόσο, τουλάχιστον στο σημερινό οικονομικό μας σύστημα, η πρόοδος αυτή θα έχει τεράστιες επιπτώσεις και στην κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου. Εάν η ίδια εργασία που παράγει ένα άτομο σε μια ώρα μπορεί να παραχθεί από μια μηχανή για ένα δολάριο, τότε κανένας εργοδότης που θέλει να μεγιστοποιήσει το κέρδος του δεν θα προσφέρει για αυτή την εργασία ωρομίσθιο πάνω από ένα δολάριο. Σε ένα σύστημα ελεύθερης αγοράς, αυτός ο εργαζόμενος θα πρέπει να αποδεχθεί το ωρομίσθιο του ενός δολαρίου ή να βρει κάποιο άλλο τρόπο για να κερδίσει τα προς το ζην.[11] Και στη συνέχεια σημειώνει ότι δημιουργείται πρωτοφανής πλούτος, αλλά δεν υπάρχει κανένας οικονομικός νόμος που να λέει ότι όλοι οι εργαζόμενοι, ή έστω η πλειονότητα των εργαζομένων θα επωφεληθούν από αυτή την πρόοδο… Οι μέσοι μισθοί έπαψαν να ακολουθούν την παραγωγικότητα[12].

 


[1] Κ Μαρξ   Το Κεφαλαίο   τόμος 1 , σ. 193

[2] Α Καπακτσής   Το ελληνικό πρόβλημα, σ. 65 -66

[3] Περιέχει  στο Robert Reich Καπιταλισμός για τους πολλούς, όχι τους για λίγους,   σ. 320 εκδόσεις για να Λιβάνη

[4]Erik Brynjolfsson – Andrew McAfee, σ. 275

[5]Alec Ross   Οι βιομηχανίες του μέλλοντος, εκδόσεις Ίκαρος   σ. 27

[6] Στο ίδιο σ. 79

[7] Στο ίδιο σ. 164 -168

[8] Στο έργο του Τομά Πικεττύ   που προαναφέραμε, σ. 27

[9] Στο έργο του Τομά Πικεττύ   που προαναφέραμε, σ. 27

[10]Στο ίδιο σ. 31

[11]Erik Brynjolfsson – Andrew McAfee σ.216

[12] Στο ίδιο σ. 217

Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
Email
Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη
Εργατικός Αγώνας