Εργατικός Αγώνας

Οι Σοβιετικοί καταδίκασαν σε θάνατο και εκτέλεση τον πατέρα μου

του Σήφη Ζαχαριάδη

Την 1η Αυγούστου του 1973, ο Νίκος Ζαχαριάδης πέρασε για πάντα στην Ιστορία. Από τότε, και κυρίως από το 1991 που έγιναν γνωστές οι συνθήκες του θανάτου του, έχει ξεκινήσει μια ολόκληρη φιλολογία και παραφιλολογία γύρω από τον θάνατό του. Άλλοι μένουν απλά στο γεγονός ότι αυτοκτόνησε, ότι δηλαδή ο ίδιος έθεσε τέρμα στη ζωή του. Άλλοι αμφισβητούν την αυτοκτονία και πιστεύουν ότι δολοφονήθηκε από τους σοβιετικούς και συγκεκριμένα από την KGB. Και οι μεν και οι δε είναι εντελώς μακριά από την αλήθεια.

Αν εξετάσουμε σε βάθος και με όλα τα δεδομένα, η «αυτοκτονία» του Νίκου Ζαχαριάδη δεν είναι επί της ουσίας αυτοκτονία με την κλασική έννοια του όρου. Δεν είναι όμως και δολοφονία με τον τρόπο που ορίζουμε μια δολοφονία. Είναι κάτι πιο σύνθετο, κάτι πιο ουσιαστικό, κάτι πιο πολιτικό. Βαθιά πολιτικό. Είναι η τελευταία μεγάλη πολιτική πράξη ενός ανθρώπου που ήταν ως το τέλος κομμουνιστής, ως το τέλος επαναστάτης, ως το τέλος πατριώτης, ως το τέλος συνεπής με τα πιστεύω και τις αρχές του.

Ο αναγνώστης ίσως δει με υποψία αυτό που λέω. Κι ίσως πει: «Ο γιος του τα λέει. Σεβαστό να μιλάει ένας γιος έτσι για τον πατέρα του αλλά η αλήθεια μάλλον βρίσκεται κάπου αλλού». Σε μια τέτοια ένσταση θα απαντούσα: Περισσότερο απ’ όλους την αλήθεια την έχω ανάγκη εγώ. Κι έχω κοπιάσει πολύ αναζητώντας την. Σ’ όλη μου την ζωή προσπάθησα να μην αδικήσω κανέναν, ακόμη κι αν αυτός ήταν άνθρωπος που μισούσε τον πατέρα μου. Γνώρισα πολλούς που τον μισούσαν κι ακόμη περισσότερους που τον λάτρευαν. Τα αισθήματα- καλά ή κακά ανήκουν στην σφαίρα των ανθρώπινων σχέσεων. Ο Νίκος, όμως, έχει περάσει στην ιστορία. Κι η ιστορία είναι επιστήμη. Στις επιστήμες, τα αισθήματα δεν αποτελούν ούτε μέθοδο- ούτε κριτήριο εξακρίβωσης της αλήθειας. Αν επομένως θέλουμε την αλήθεια δεν μπορούμε να ακολουθούμε τα συναισθήματα των ανθρώπων αλλά το δρόμο της επιστήμης.

Ας δούμε, επομένως, την πορεία του Νίκου Ζαχαριάδη προς τον θάνατο με τα ψυχρά στοιχεία της ιστορίας. Τα αδιαμφησβήτητα ντοκουμέντα.

Τι λένε τα ντοκουμέντα

Στις 26 Ιουνίου του 1973 ο Ν. Ζαχαριάδης έστειλε προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ το γνωστό γράμμα με το οποίο για πρώτη φορά προανήγγειλε ότι θα αυτοκτονήσει στην περίπτωση που δεν γινόταν δεκτά τα αιτήματα του. Στο γράμμα εκείνο ο Νίκος ανέφερε ότι ήταν η τελευταία φορά που απευθυνόταν στο Σοβιετικό κόμμα. Και κατέληγε ως εξής: «Σήμερα, ύστερα απόλα αφτά, δηλώνω ότι αν δεν αρθούν ΟΛΑ τα μέτρα περιορισμού, εξορίας, στέρησης ελευθερίας μετακίνησης και αναχώρησης απτή Σοβ. Ένωση κτλ. κτλ. που εφαρμόζονται ενάντιά μου, τότε την 1η Αυγούστου 1973, σαν έκφραση έσχατης ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ, θ’ αφτοκτονήσω. Αν υπάρξει απάντησή σας να μου μεταβιβαστεί μονάχα με το γιο μου Σηφάκο (Αλέξη)». Όπως προκύπτει από παλιότερα υπομνήματά του προς την ηγεσία του ΚΚΣΕ, ο Ν. Ζαχαριάδης απαιτούσε βασικά τρία πράγματα: α) Να σταματήσει η εξορία του. β) Να του δοθεί καθεστώς πολιτικού πρόσφυγα και ελεύθερη μετακίνηση στην ΕΣΣΔ. γ) Να του δοθεί διαβατήριο για να μπορεί να ταξιδέψει εκτός Σοβιετικής Ένωσης όπου και όποτε το επιθυμούσε.

Υπήρχε και ένα αντίγραφο του γράμματος της 26 Ιουνίου 1973, προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ, που προοριζόταν για μένα και την αδελφή μου Όλγα. Το αντίγραφο αυτό είχε την εξής προσθήκη: «Το κουφάρι μου το κληροδοτώ στους Μπρέζνιεφ, Κολιγιάννη, Φλωράκη και Σία. Χαλάλι τους…». Γι’ αυτή την προσθήκη έχει επίσης αναπτυχθεί μια ολόκληρη φιλολογία και παραφιλολογία. Σ’ αυτό τον τόπο δεν έλειψαν ποτέ οι εκ του ασφαλούς δικαστές που για δικούς τους πολιτικούς ή άλλους λόγους αξιοποιούν την προσθήκη για να δικάσουν κατά πως τους βολεύει.

Για το προαναφερόμενο γράμμα του Νίκου, ασφαλώς οι σοβιετικοί δεν ενημέρωσαν ούτε εμένα ούτε την αδελφή μου. Ο πατέρας μου ήθελε να ενημερωθούμε μετά την 1η Αυγούστου του ’73. Κι εγώ τον επισκέφτηκα στο Σουργκούτ τρεις εβδομάδες πριν φύγει από την ζωή χωρίς να έχω ιδέα για όσα συνέβαιναν.

Οι σοβιετικοί ενημέρωσαν, όμως, την ηγεσία του ΚΚΕ. Την ενημέρωσαν μάλλον αργά, αρχές του τρίτου 10ήμερου του Ιουλίου του ’73. Αυτό δείχνουν τα στοιχεία που έχουμε υπόψη μας. Όπως φαίνεται από ένα σύντομο πρακτικό που δημοσίευσε ο Γρ. Φαράκος στο βιβλίο του «Μαρτυρίες και Στοχασμοί», το Π.Γ. της ΚΕ του ΚΚΕ συνεδρίασε στις 24 Ιουλίου του 1973 και αποφάσισε «ο σ. Κ. Λουλές να πάει στη ΣΕ και να συζητήσει το ζήτημα που προέκυψε με το Ζ.».

Συζητήθηκε η υπόθεση

Πρέπει επίσης να πω ότι από ορισμένα ντοκουμέντα που δημοσίευσε το ΚΚΕ, το 2011, στον Β’ τόμο της ιστορίας του, στις αρχές του 1973 συζητήθηκε στο Π.Γ. της ΚΕ του κόμματος η υπόθεση Ζαχαριάδη. Τότε δεν υπήρχε το ζήτημα της απειλής για αυτοκτονία. Σ’ εκείνη της συνεδρίαση ο Χαρίλαος Φλωράκης είχε προσφερθεί να πάει ο ίδιος να συναντήσει τον Ζαχαριάδη αλλά η αντίδραση των σοβιετικών ήταν κάθετα αρνητική. Την είχε εκφράσει ο Μπ. Πονομαριόφ, μέλος της ΚΕ του ΚΚΣΕ και υπεύθυνος για τις σχέσεις με το ΚΚΕ. Έτσι ο Χ. Φλωράκης δεν πήγε ποτέ να δει τον πατέρα μου. Απέφυγε να έρθει σε σύγκρουση με τους Σοβιετικούς. Γνώμη μου είναι πως αν στην θέση του ήταν ο Ν. Ζαχαριάδης θα έπραττε αλλιώς. Θα έκανε αυτό που πίστευε σωστό και δεν θα λογάριαζε την δυσφορία των σοβιετικών.

Συνδυάζοντας αυτά τα στοιχεία καταλαβαίνουμε πως η επιλογή να πάει ο Λουλές να δει τον Ζαχαριάδη δεν ήταν τυχαία. Ήταν ο μόνος, μετά τον Φλωράκη, στην ηγεσία του ΚΚΕ που δεν είχε εμπλοκή στο μαρτύριο του πατέρα μου. Και ο Λουλές και ο Χαρίλαος ήταν στην φυλακή όταν ο Ζαχαριάδης καθαιρέθηκε και διαγράφηκε από το ΚΚΕ, όταν εξορίστηκε αρχικά στο Μποροβιτσί και, μετά το 1962, στη Σιβηρία. Ήταν οι μόνοι αθώοι του αίματος. Άρα και οι μόνοι που μπορούσαν να έρθουν σε επαφή με τον πατέρα μου με όρους εμπιστοσύνης γιατί δεν τον είχαν βλάψει πουθενά και δεν είχαν πολιτικά συγκρουστεί μαζί τους σε κομματικά όργανα.

Δύο μέρες μετά την παραπάνω απόφαση του Π.Γ. της ΚΕ του ΚΚΕ ο Λουλές βρέθηκε στο Σουργκούτ και συνομίλησε με τον Ν. Ζαχαριάδη. Πολλοί ρωτάνε τι συζήτησαν. Έχει δημοσιευτεί το τελευταίο γραπτό κείμενο του πατέρα μου όπου εκεί αναφέρονται διάφορα από τη συζήτηση των δύο ανδρών. Φαίνεται μάλιστα πως αποκαταστάθηκε μια σχέση εμπιστοσύνης καθώς ο Ν. Ζαχαριάδης, στο τελευταίο αυτό κείμενό του μιλάει με καλά λόγια και για τον Χαρίλαο Φλωράκη και για τον Κώστα Λουλέ.

Τι μου είπε ο Φλωράκης

Τι του πρότεινε, όμως, ο Λουλές; Έχω ρωτήσει γι’ αυτό και την μητέρα μου την Ρούλα Κουκούλου και τον Χαρίλαο Φλωράκη. Και οι δύο μου είπαν το ίδιο πράγμα: Ζητήθηκε από τόν Ζαχαριάδη να πάει ως πολιτικός σύμβουλος στην ΚΕ του ΚΚΕ, στην έδρα της που τότε ήταν στο Βουκουρέστι. Ο Ζαχαριάδης αρνήθηκε να συζητήσει οποιαδήποτε πρόταση αν προηγουμένως οι σοβιετικοί δεν ικανοποιούσαν τα αιτήματα που είχε θέσει. Δηλαδή να του αποδοθεί καθεστώς πολιτικού πρόσφυγα, ελεύθερη μετακίνηση στην ΕΣΣΔ και διαβατήριο.

Νομίζω πως ο πατέρας μου σκέφτηκε ως εξής: Αν οι σοβιετικοί ήθελαν να πάει στην έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ τότε δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα να ικανοποιήσουν τα αιτήματά του. Πώς άλλωστε θα πήγαινε; Χωρίς διαβατήριο, χωρίς αναγνώριση της ιδιότητας του πολιτικού πρόσφυγα; Χωρίς το δικαίωμα της ελεύθερης μετακίνησης; Χωρίς, δηλαδή των άρση των περιορισμών σε βάρος του; Εν πάση περιπτώσει, όπως φαίνεται από το τελευταίο γράμμα του πατέρα μου, που το έγραφε κομματιαστά ως την τελευταία στιγμή και του είχε δώσει τον τίτλο «Μήνυμα από την άλλη μεριά», ο Λουλές του υποσχέθηκε πως μέχρι τις 29 Ιουλίου 1973 θα πήγαινε κάποιος στο Σουργκούτ και θα του έδινε καθαρή απάντηση στα αιτήματά του. Δεν πήγε κανένας. Θεωρώ πως ο Λουλές ήταν ειλικρινής μαζί του. Και ο Λουλές και ο Χαρίλαος δεν είχαν λόγο να πουν ψέματα στον Ζαχαριάδη. Οι σοβιετικοί δεν άφησαν να πάει κανένας με την απάντηση στα αιτήματά του. Μια απάντηση άλλωστε που μόνο εκείνοι μπορούσαν να δώσουν. Οι σοβιετικοί τον είχαν υπό σκληρό περιορισμό κι εκείνοι μπορούσαν να αποφασίσουν την άρση των μέτρων εναντίον του.

Οι Σοβιετικοί δεν ικανοποίησαν ποτέ τα αιτήματα του πατέρα μου και το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Εκείνος προχώρησε στην έσχατη πράξη πολιτικής διαμαρτυρίας και έδωσε τέλος στην ζωή του, υλοποιώντας απόλυτα την δέσμευση που είχε αναλάβει.

Είναι πια ξεκάθαρο πως οι σοβιετικοί ήθελαν να τελειώνουν με τον Ζαχαριάδη. Αν δεν του ικανοποιούσαν τα αιτήματα κι εκείνος δεν αυτοκτονούσε, ούτε γάτα- ούτε ζημιά. Αν αυτοκτονούσε θα απαλλάσσονταν οριστικά και από τον ίδιο και από τα αιτήματά του. Και στην μία και στην άλλη περίπτωση η υπόθεση Ζαχαριάδη θα έκλεινε. Στην δεύτερη μάλιστα περίπτωση, της αυτοκτονίας δηλαδή, το αποτέλεσμα του οριστικού κλεισίματος της υπόθεσης ήταν απολύτως εξασφαλισμένο.

Τον οδήγησαν

Πίστευαν οι σοβιετικοί πως ο Ν. Ζαχαριάδης θα υλοποιούσε την απειλή του αν δεν ικανοποιούσαν τα αιτήματά του; Πιστεύω πως ναι. Όλοι όσοι τον ήξεραν γνώριζαν πως ό,τι έλεγε το έκανε. Και τον ήξεραν πολλοί. Ο Πονομαριόφ για παράδειγμα τον ήξερε από την δεκαετία του ’30. Κι όμως δεν ίδρωσε ούτε το δικό του αυτί ούτε των υπολοίπων της σοβιετικής ηγεσίας.

Τα στοιχεία συνεπώς μιλάνε από μόνο τους. Γνωρίζοντας οι σοβιετικοί ότι ο πατέρας μου θα υλοποιούσε την απειλή του τον υποχρέωσαν να την υλοποιήσει. Τον οδήγησαν εν γνώσει τους στο θάνατο. Τον καταδίκασαν σε θάνατο και τον εκτέλεσαν με τα ίδια του τα χέρια.

 

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
Email
Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη
Εργατικός Αγώνας