Εργατικός Αγώνας

Η διαμόρφωση και το περιεχόμενο του κομμουνιστικού προγράμματος

Συχνά ακούγεται η άποψη από κομμουνιστικές ή κομμουνιστογενείς οργανώσεις ότι “δεν είναι σωστό να φτιάξει το πρόγραμμα της κάποια οργάνωση και να καλέσει τον κόσμο σε δράση μαζί της, αλλά να το διαμορφώσουμε μαζί τους”. Αυτό ακούγεται καλό και δημοκρατικό, αφού θα  συνδιαμορφώσουν, θα συμμετέχουν και δεν θα έχουν απλώς εκτελεστικό ρόλο.

Σε ποιο βαθμό είναι  δυνατόν οι εργαζόμενοι να συνδιαμορφώσουν ένα κομμουνιστικό πρόγραμμα; 

Κανενός είδους πρόγραμμα, ούτε των αστικών κομμάτων δεν μπορεί να το διαμορφώσει ο λαός, ο κόσμος. Τα κομματικά προγράμματα στη συνολική τους μορφή τα διαμορφώνουν οι κομματικές ηγεσίες με τη βοήθεια ειδικών και για τα κομμουνιστικά και εργατικά κόμματα και συμβάλλει, στο  μέτρο των δυνάμεών της, η κομματική βάση. Σε αντίθετη περίπτωση, αν ήταν δυνατόν να διαμορφώσουν οι απλοί άνθρωποι το πρόγραμμα, τότε ο ρόλος των κομμουνιστικών κομμάτων και των κομμάτων γενικότερα θα ήταν ελάχιστος η παντελώς άχρηστος και αυτή είναι μία αντίληψη που είναι σε πλήρη αντίθεση με την ιστορική πείρα και με το μαρξισμό.

Πιο συγκεκριμένα ένα κομμουνιστικό πρόγραμμα στο σύνολο του πρέπει να περιλαμβάνει απαντήσεις αφενός στα θέματα της προοπτικής, στο χαρακτήρα της επερχόμενης επανάστασης, το είδος του κράτους που θα δημιουργήσει, το μετασχηματισμό της καπιταλιστικής κοινωνίας, βάσης και εποικοδομήματος σε κομμουνιστική, πρέπει να περιγράφει ρητά τον ηγετικό ρόλο της εργατικής τάξης στο εγχείρημα αυτό και τις κοινωνικές συμμαχίες που αυτή θα συνάψει καθώς και τη δυνατότητα διαμόρφωσης  κοινωνικοπολιτικού μετώπου.

Όλα αυτά δεν είναι δυνατόν να τα συζητήσει και να τα αποφασίσει ο λαός, ούτε και να συμβάλει με κάποιο τρόπο στην αντιμετώπισή τους. Είναι ζητήματα που έχει λύσει ο μαρξισμός στη γενική τους μορφή και, για την εποχή του ιμπεριαλισμού, ο Λένιν και τα χαρακτηριστικά κάθε κοινωνίας. Η τάση της κοινωνικής εξέλιξης προς την κομμουνιστική κοινωνία είναι κοινωνικός νόμος, δεν είναι μία δυνατότητα ανάμεσα σε αρκετές άλλες, όπως υποστηρίζουν πολλοί. Ως νομοτελειακή κατάληξη η κομμουνιστική κοινωνία συντελείται με τη δράση της εργατικής τάξης και του εργατικού κινήματος και δεν γίνεται αυτόματα όπως τα φυσικά φαινόμενα.

Διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι θα μπορούσε η εργατική τάξη να μην ωριμάσει ταξικά και να ακολουθήσει τον επαναστατικό δρόμο. Πουθενά όμως στα κείμενα των κλασικών και του Λένιν δεν αφήνεται να εννοηθεί ότι υπάρχει κάποια τέτοια πιθανότητα. Ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες, όπως διαμορφώνονται από την καπιταλιστική κρίση και την επίθεση στις κατακτήσεις και τα δικαιώματα των εργαζομένων και των λαών παγκόσμια, τους πολέμους και την ιμπεριαλιστική καταπίεση, τους ξεριζωμένους, την εκμετάλλευση και την καταπίεση  των εργαζομένων, ο λαός και οι εργάτες δεν πρόκειται να μείνουν απαθείς και να μην δράσουν για την επιβίωσή τους. Σε αυτές τις συνθήκες ο μαρξισμός και η κατάλληλη δράση των κομμουνιστικών κομμάτων θα βρουν πρόσφορο έδαφος.  Ο Λένιν εκτιμώντας την επιρροή του ρεφορμισμού στην εργατική τάξη μετά την Οκτωβριανή επανάσταση έγραφε ότι μπορεί η επαναστατική ωρίμανση της εργατικής τάξης να αργήσει ακόμη και δεκαετίες αλλά οπωσδήποτε θα συντελεστεί.

Ένα κομμουνιστικό  πρόγραμμα περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω στοιχεία που συγκροτούν το στρατηγικό του μέρος σε διαφορετική περίπτωση θα έχουμε μία περίπτωση απόρριψης σημαντικών πλευρών του μαρξισμού. 

Από κει και ύστερα υπάρχει μία μεγάλη γκάμα ζητημάτων κρίσιμης σημασίας που σχετίζονται πολύ περισσότερο με την άμεση πραγματικότητα κατά την πορεία προς την επαναστατική ανατροπή  για τα οποία πρέπει να ληφθεί υπόψη η πείρα των εργαζομένων και κυρίως του εργατικού κινήματος ιδιαίτερα σε φάσεις μεγάλης ανάπτυξης του.

Μάλιστα, σε φάσεις επαναστατικών γεγονότων, η ορθή εκτίμηση από το κομμουνιστικό κόμμα στοιχείων που η δράση των εργατών διαμορφώνει  έχει τεράστια σημασία. Κλασικό παράδειγμα είναι η ορθή εκτίμηση από το κόμμα των μπολσεβίκων του επαναστατικού δυναμικού που περιείχαν τα σοβιέτ και θα μπορούσαν να εξελιχθούν στη μορφή της κρατικής εξουσίας της εργατικής τάξης. Στην επανάσταση του 1905, που εμφανίστηκαν, είχαν αυτόν αυθόρμητο, χαρακτήρα. Η εργατική τάξη δημιούργησε τα σοβιέτ μέσα στον επαναστατικό αγώνα με στόχο να αντιμετωπίσει άμεσες ανάγκες της και φυσικά να συντονίσουν τον αγώνα της.

Ας δούμε ορισμένα σημαντικά ζητήματα του κομμουνιστικού προγράμματος που ανάγονται κατά βάση στη διαμόρφωση της τακτικής με πρώτο το ζήτημα της εργατικής τάξης.

Πρέπει να ξεφύγουμε από τις γενικές αναφορές στους εργάτες ή την εργατική τάξη  και να πάμε πολύ πιο συγκεκριμένα. Ποια ακριβώς είναι στη σημερινή φάση και σε κάθε φάση η εργατική τάξη και αντιστοίχως ο αντίπαλος της η αστική τάξη και οι σύμμαχοι της. Κι αυτό όχι μόνο από τη φυσική, την υλική της ύπαρξη, αλλά και από την ηθική πλευρά. Η εργατική τάξη συνεχώς εξελίσσεται. Το κοινό στοιχείο που συνδέει τα μέλη της είναι η εκμετάλλευση που υφίστανται από τους εργοδότες και η καταπίεση από το κράτος τους από κει και ύστερα την διατρέχουν  μεγάλες αντιθέσεις. Είναι φανερό ότι  άλλη ήταν η εργατική τάξη τη δεκαετία του ’90 και του 2000, άλλη  την πρώτη περίοδο των μνημονίων και φυσικά πολύ διαφορετική σήμερα. Έχει πραγματοποιηθεί μία βαθιά αλλαγή σε όλα τα τμήματα της και σε όλους τους τομείς με βασικό χαρακτηριστικό, πέραν των άλλων,  τον πολύ μεγάλο κατακερματισμό της.

 

Στις μέρες μας ο κατακερματισμός εντός της  εργατικής τάξης είναι πολύ μεγαλύτερος από ό,τι σε προηγούμενες περιόδους. Αυτό οδηγεί πολλούς να απορρίψουν τη δυνατότητά της να διαμορφώσει την ενότητά της και να στραφεί αποφασιστικά εναντίον του κεφαλαίου, να εκπληρώσει τον ιστορικό ρόλο της για τον κοινωνικό μετασχηματισμό και μαζί στην απόρριψη των κομμάτων της εργατικής τάξης. “Το κόμμα δεν είναι η λύση του προβλήματος είναι το ίδιο το πρόβλημα… η σύγχρονη κατάσταση είναι απείρως πιο σύνθετη για να αντιμετωπιστεί από ένα κομματικό μηχανισμό”, γράφει σε πρόσφατο άρθρο του ο Αντώνης Λιάκος. Το ζήτημα όμως δεν είναι να καταδικάσουμε τα εργατικά κόμματα ή να απαλείψουμε το ρόλο της εργατικής τάξης και τη δυνατότητά της να πραγματοποιήσει τον επαναστατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, αλλά πώς ολοκληρωμένα θα εκτιμήσουμε την πραγματικότητα της εργατικής τάξης σήμερα και θα βρούμε τρόπο να αλλάξουμε την κατάσταση.

Στην Ελλάδα σήμερα δεν υπάρχει μία μελέτη ολοκληρωμένη για την εργατική τάξη με όλα τα αναγκαία στοιχεία ως προς τη σύνθεση της καταρχήν. Ποιο είναι το ποσοστό των εργατών βιομηχανίας, πόσοι εργάζονται σε μεγάλες επιχειρήσεις και πόσοι σε βιοτεχνίες,  πόσοι ασχολούνται στο εμπόριο και τον τουρισμό κ. ά., με τα ιδιαίτερα στοιχεία που έχει κάθε τομέας και το αποτύπωμα που αφήνει στη συμπεριφορά και στις αντιλήψεις τους.  Πώς και πόσο αμείβονται και τι αιτήματα διατυπώνουν; Η αντίληψη ότι “εργάτες είναι όλοι” δεν μας κάνει πολύ σοφότερους. Κατόπιν πόσοι εργάτες είναι συνδικαλισμένοι ουσιαστικά και πόσοι έχουν πείρα αγώνων; Ποιος είναι ο αριθμός των ανέργων και ποια η κατάστασή τους και επιπλέον οι εξαθλιωμένοι που επιβιώνουν από συσσίτια και φιλανθρωπίες;

Ποια είναι η έκταση της  παραβατικότητας στα πλαίσια της και ποια τμήματα της είναι περισσότερο ευάλωτα στην προπαγάνδα και στις πιέσεις των εργοδοτών;

Χωρίς τη γνώση όλων αυτών και την επεξεργασία των ανάλογων διεκδικήσεων και της αναγκαίας τακτικής και της γενίκευσης της πείρας δεν πρόκειται να προωθηθεί η ενότητα των γραμμών της εργατικής τάξης και χωρίς μία ενιαία αγωνιστική και ταξικά προσανατολισμένη εργατική τάξη η υπόθεση της επανάστασης και του σοσιαλισμού αλλά και της ανάπτυξης του κινήματος και των επιμέρους κατακτήσεων μένει μετέωρη.

Οι εργάτες και ο λαός δεν έχουν τα εφόδια να επεξεργαστούν τα παραπάνω και να ετοιμάσουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο. Χωρίς τη γνώση και τη συνεισφορά των μαρξιστών διανοουμένων που είναι ενταγμένοι οργανικά στο κίνημα και στο κομμουνιστικό κόμμα, των οργανικών διανοουμένων όπως λέγονται και συλλογικά του κομμουνιστικού κόμματος, παύει να υπάρχει επαναστατικό κίνημα. Ο Λένιν έγραφε στο «Τι να κάνουμε» ότι “ την Ταξική πολιτική συνείδηση μπορούμε να τη φέρουμε στον εργάτη μόνο απέξω, δηλαδή έξω από την οικονομική πάλη έξω από τη σφαίρα των σχέσεων ανάμεσα στους εργάτες και στους εργοδότες”

Είναι εύκολο, χωρίς πολλή σκέψη, να λέει κάποιος ότι ο Λένιν έκανε λάθος για το συγκεκριμένο θέμα και για πολλά άλλα. Όμως όλα αυτά το κίνημα τα πλήρωσε και θα τα πληρώσει ακριβά.

Ο Λένιν δεν έκανε λάθος και αυτό το απέδειξε η ιστορία του επαναστατικού κινήματος, όσο κι αν κάποιοι θέλουν να μην πολύ αναφέρονται σ’ αυτό.  Φορέας του μαρξισμού δεν είναι ο απλός εργάτης, δεν μπορεί να είναι από τη φύση της εργασίας και του τρόπου ζωής του. Αυτό ακριβώς το ζήτημα λύνει η  δράση του κομμουνιστικού κόμματος. Το ζητούμενο για τους κομμουνιστές είναι να δημιουργήσουν το κομμουνιστικό κόμμα της δράσης και της επαναστατικής ανατροπής, το  κόμμα της εργατικής τάξης που έχει ως θεωρία και ιδεολογία του το μαρξισμό και το λενινισμό,  μελετά βαθιά την πραγματικότητα της χώρας του, διαμορφώνει ισχυρούς δεσμούς με τους εργάτες και τα λαϊκά στρώματα και παραμένει τμήμα της εργατικής τάξης,  αποτελεί την πρωτοπορία της και δεν την υποκαθιστά.

 

Ύστερα το ζήτημα των κοινωνικών συμμαχιών που αναδείχθηκε κρίσιμο στην πορεία του κινήματος.

 Ποια είναι τα μικροαστικά στρώματα παλιά και νέα, ποια η έκτασή τους, ποια είναι τα αιτήματα τους, ποια στρώματα τους είναι σε διαδικασία φθοράς και ποια  συγκλίνουν ταξικά προς την εργατική τάξη;

Τα στρώματα αυτά, λόγω του χαρακτήρα τους, ταλαντεύονται μεταξύ της εργατικής και της αστικής πολιτικής και για την συμμετοχή τους στην κοινωνική συμμαχία με επικεφαλής την εργατική τάξη πρέπει να γίνει πραγματική σύγκρουση με τους αστούς.  Η αστική πολιτική ως προς τα στρώματα αυτά είναι αντιφατική. Από τη μία ενισχύει τα πιο ισχυρά, βιώσιμα και χρήσιμα σε αυτή τμήματα για να οργανώνει τις συμμαχίες της και από την άλλη είναι αναγκασμένη να οδηγεί μεγάλα τμήματα τους σε συντριβή, πολλές φορές με νόμους και αποφάσεις και με την οικονομική ασφυξία τους. Π.χ: Το ταμείο Ανασυγκρότησης περιλαμβάνει πόρους για την ενίσχυση της συγκέντρωσης του μεγάλου κεφαλαίου μέσω εξαγορών και συμπράξεων και η διαδικασία αυτή καταλήγει σε συντριβή των πιο αδύναμων κεφαλαίων. Ή: η πανδημία δεν έπληξε τις μεγάλες επιχειρήσεις, αντίθετα οδήγησε στο λουκέτο χιλιάδες μικρές που επί της ουσίας έμειναν αβοήθητες.

Η ιδέα της από κοινού με το λαό επεξεργασίας κομμουνιστικού προγράμματος, γενικότερα αριστερού προγράμματος δεν έχει βάση, ακόμη και η επεξεργασία στοιχείων για να συγκροτηθεί η τακτική. Από κοινού με το λαό μπορεί να συζητηθούν συμπεράσματα από έναν αγώνα, από κάποιο μεγάλο γεγονός, προτάσεις των εργαζομένων και τα αιτήματα τους ή παρόμοιου χαρακτήρα θέματα. 

Τι σημαίνει τότε η προτροπή για διαμόρφωση προγράμματος από κοινού με το λαό;  Ότι δεν επιδιώκουν όσοι το προτείνουν να διαμορφώσουν ένα πρόγραμμα αμφισβήτησης της αστικής τάξης αλλά προτάσεις ελκυστικές για άμεση δράση που θα ικανοποιούν τους εργαζόμενους ότι είναι και αυτοί μέρος των επεξεργασιών και της δράσης για την υλοποίησή τους.

Στα πλαίσια της αναθεώρησης του μαρξισμού που παίρνει διαστάσεις στις μέρες μας ακούγονται παρόμοιες θέσεις.

Αυτονομούν το εποικοδόμημα από την οικονομική βάση και του δίνουν προτεραιότητα.

Το πρόβλημα, λένε, δεν είναι οι σχέσεις παραγωγής και η εκμετάλλευση των εργαζομένων από την αστική τάξη, αλλά η αλλοτρίωση, η αντανάκλαση δηλαδή των οικονομικών -ταξικών σχέσεων στο μυαλό των ανθρώπων.

Λέξεις και εκφράσεις όπως αλληλόδραση, αλληλεπίδραση, ανοιχτότητα, συνεννόηση, κινηματικές δομές και κινηματική διαδικασία επιδιώκουν να αντικαταστήσουν αυτές που γνωρίσαμε και  χρησιμοποιούμε δεκαετίες τώρα στο εργατικό και λαϊκό κίνημα. 

 

                                                                                       Π. Μ.

 

Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
Email
Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη
Εργατικός Αγώνας