Οι εκλογές της 25ης Ιανουαρίου έδωσαν την πλειοψηφία στον ΣΥΡΙΖΑ με 527.249 ψήφους περισσότερους από αυτούς που έλαβε η Ν.Δ. ή με μια ποσοστιαία διαφορά που φτάνει το 8,53%. Παρόλα αυτά- και παρά το bonus των 50 εδρών του εκλογικού νόμου- ο ΣΥΡΙΖΑ άγγιξε αλλά δεν κατάφερε να πετύχει την αυτοδυναμία. Αν αυτό έχει ή δεν έχει σημασία θα κριθεί στο προσεχές μέλλον, από τα όσα θα ακολουθήσουν στο επίπεδο της πολιτικής πρακτικής της νέας συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝ.ΕΛ.
Οι εκλογές αυτές είχαν ορισμένα γενικά χαρακτηριστικά τα οποία οφείλουμε να σημειώσουμε. Το εκλογικό σώμα ήταν ουσιαστικά το ίδιο με αυτό των εκλογών του 2012 κι εκείνο των ευρωεκλογών του 2014. Το 2012 οι εγγεγραμμένοι ήταν 9.952.080, στις ευρωεκλογές ήταν 9.907.995 και τώρα 9.911.495. Η αποχή το 2012 έφτασε το 37,053% του εκλογικού σώματος, στις ευρωεκλογές έφτασε το 40,03% και τώρα έπεσε στο 36,13%. Στις εκλογές του Ιουνίου του 2012 ψήφισαν 6.216.948 ψηφοφόροι, στις ευρωεκλογές 5.942.196 και στις τωρινές εκλογές 6.330.786. Δηλαδή στις 25 Ιανουαρίου του 2015 ψήφισαν 388.590 ψηφοφόροι περισσότεροι απ’ ότι στις ευρωεκλογές και 113.838 περισσότεροι ψηφοφόροι σε σχέση με τις εκλογές του Ιουνίου του 2012. Η μεγαλύτερη προσέλευση ψηφοφόρων σ’ αυτές τις εκλογές μπορεί να ερμηνευτεί αν ληφθούν υπόψη οι εξής παράμετροι που λειτουργήσαν σε συνδυασμό:
- Το πολωτικό κλίμα της προεκλογικής περιόδου που άγγιξε όλα τα κόμματα και κινητοποίησε την εκλογική τους βάση (και τα μεγάλα αλλά και τα μικρά που κινδύνευαν να υποστούν καθίζηση ή να μείνουν εκτός Βουλής).
- Η ελπίδα που καλλιέργησε ο ΣΥΡΙΖΑ ότι κάτι μπορεί να αλλάξει για τη χώρα και το λαό της προς το καλύτερο.
- Η λαϊκή οργή που συσσώρευσε η συγκυβέρνηση της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ η οποία ώθησε μια μερίδα απογοητευμένων, από την εφαρμοζόμενη πολιτική, ψηφοφόρων να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα συμβάλλοντας έτσι στην απαλλαγή της χώρας από την προηγούμενη κυβέρνηση.
Με βάση το τελικό αποτέλεσμα (ενσωμάτωση του 100% των εκλογικών τμημάτων) η εκλογική εικόνα των κομμάτων από τις εκλογές του Ιουνίου του 2012 ως τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου του 2015 παρουσιάζεται ως εξής:
Ο ΣΥΡΙΖΑ
Ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε 2.246.064 ψήφους (ποσοστό 36,34%) όταν στις ευρωεκλογές πήρε 1.518.608 (26,57%) και τον Ιούνιο του 2012 είχε λάβει 1.655.022 (26,89%). Δηλαδή τώρα πήρε 727.456 περισσότερους ψήφους από τις ευρωεκλογές και 591.042 περισσότερους ψήφους από τις εκλογές του 2012. Εξετάζοντας σε συνδυασμό τις τρεις αυτές εκλογικές αναμετρήσεις φαίνεται πως ο ΣΥΡΙΖΑ έχει σταθεροποιήσει την επιρροή του σε έναν αριθμό ψηφοφόρων που ξεπερνάει το ¼ του συνολικού εκλογικού σώματος ενώ η εκτίναξή από εκεί και πάνω (στο 36%) προκύπτει στο μεγαλύτερο βαθμό από το γεγονός ότι πρόβαλε ως η εναλλακτική λύση στην προηγούμενη κυβέρνηση. Σε κάθε πάντως περίπτωση η σταθερότητα της εκλογικής επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ- και της προηγούμενης επιρροής του και της τωρινής- δεν είναι ασφαλής. Δεν έχει δηλαδή βαθιές ρίζες. Το αν θα καταφέρει να τις αποκτήσει θα εξαρτηθεί από την κυβερνητική του θητεία που μόλις ξεκινάει, από το πόσο συνεπής θα φανεί στις υποσχέσεις που έχει δώσει και στις προσδοκίες που έχει καλλιεργήσει κι από την ικανότητά του (βοηθούσης και της εκάστοτε αντικειμενικής πραγματικότητας) να ενσωματώνει πλατιές λαϊκές μάζες σε όλη την κυβερνητική διαδρομή του, η οποία, δεν χωράει αμφιβολία, θα περιέχει μανούβρες, ελιγμούς, προσαρμογές και σοβαρές προγραμματικές εκπτώσεις.
Η ΝΔ
Η ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ έλαβε 1.718.815 ψήφους (ποσοστό 27,81%) όταν στις ευρωεκλογές πήρε 1.298.713 (22,72%) και τον Ιούνιο του 2012 είχε λάβει 1.825.497 (29,66%). Δηλαδή αυτή τη φορά πήρε 420.102 περισσότερες ψήφους από τις ευρωεκλογές και 106.682 λιγότερες ψήφους απ’ ότι το 2012. Χωρίς αμφιβολία η ΝΔ παρουσιάζει μια σταθερότητα σε ένα μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος που έχει ιδεολογικούς, πολιτικούς και ιστορικούς δεσμούς μαζί της κάτι που δεν χαρακτηρίζει τη σχέση του ΣΥΡΙΖΑ με το δικό του εκλογικό σώμα. Μ’ αυτή την έννοια η ΝΔ παραμένει, διαχρονικά, ο πιο συμπαγής και ο πιο σταθερός πυλώνας του αστικού πολιτικού συστήματος κάτι που αποκτά ξεχωριστή σημασία για την αστική τάξη και τα συμφέροντά της στις συνθήκες της κρίσης. Αν μάλιστα έχει βάση- κι έχει- το γεγονός ότι ένα μέρος ψηφοφόρων της ΝΔ ψήφισαν αυτή τη φορά ΣΥΡΙΖΑ λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν και λόγω της στροφής της ηγεσίας του κόμματός τους- κατά την προεκλογική περίοδο- προς τα δεξιά (δεξιότερα της δεξιάς), τότε δεν χωράει αμφιβολία ότι η ΝΔ, με μια άλλη πολιτική- και σε ευνοϊκότερες των σημερινών- συνθήκες έχει πολύ μεγάλες δυνατότητες να επανακάμψει σε αρκετά υψηλά ποσοστά. Συνεπώς το κόμμα αυτό αποτελεί έναν ισχυρότατο πολιτικό πόλο, που θα διαδραματίσει στο μέλλον πρωταγωνιστικό ρόλο για την μετατόπιση όλης της πολιτικής ζωής σε συντηρητικότερες κατευθύνσεις.
Ο χώρος του παλιού ΠΑΣΟΚ
Ο παραδοσιακός κεντρογενής χώρος έχει δεχτεί το ισχυρότερο πλήγμα από την κρίση. Σ’ αυτές τις εκλογές εκπροσωπήθηκε από το ΠΟΤΑΜΙ, από το ΠΑΣΟΚ και από το κόμμα του Γ. Παπανδρέου.
ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ, έλαβε 373.868 ψήφους (ποσοστό 6,05%) όταν στις ευρωεκλογές είχε λάβει- ως νεοσύστατο τότε κόμμα- 377.438 (6,60%). Δηλαδή αυτή τη φορά πήρε 3.570 λιγότερες ψήφους απ’ ότι τον περασμένο Μάιο. Με άλλα λόγια δεν δείχνει να έχει κάποια δυναμική ως ξεχωριστό σχήμα.
Το ΠΑΣΟΚ έλαβε 289.482 ψήφους (ποσοστό 4,68%) όταν στις ευρωεκλογές πήρε 458.403 (8,02%) και τον Ιούνιο του 2012 είχε λάβει 756.024 (12,28%). Δηλαδή αυτή τη φορά έλαβε 168.921 λιγότερες ψήφους από τις ευρωεκλογές και 466.542 λιγότερες ψήφους από τις εκλογές του Ιουνίου 2012. Πρόκειται για ένα κόμμα σε κατάσταση διάλυσης.
Το ΚΙΝΗΜΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΩΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΩΝ του Γ. Παπανδρέου που κατέβηκε πρώτη φορά σε εκλογές έλαβε 152.230 ψήφους (ποσοστό 2,46%), τους οποίους μάλλον στέρησε από τον ΣΥΡΙΖΑ και όχι από το ΠΑΣΟΚ καθότι στο μεγαλύτερο μέρος τους ήταν ψηφοφόροι που δεν έτρεφαν ιδιαίτερη συμπάθεια στο κόμμα του Ευ. Βενιζέλου και ακολουθούσαν την ροή ψηφοφόρων από το παλιό ΠΑΣΟΚ προς τον ΣΥΡΙΖΑ.
Αξίζει να αναφερθεί ότι τα τρία αυτά κομμάτια του παραδοσιακού κέντρου πήραν αθροιστικά σε αυτές τις εκλογές 815.580 ψήφους, δηλαδή 59.556 ψήφους περισσότερους απ’ ότι είχε πάρει το ΠΑΣΟΚ μόνο του τον Ιούνιο του ’12. Αυτό το στοιχείο από μόνο του δείχνει ότι ο κεντρογενής χώρος του παλιού ΠΑΣΟΚ έχει πλήρως συρρικνωθεί. Την όποια δυνατότητα ανάκαμψης του μπορεί να την δώσει μόνο μια ενδεχόμενη αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να ενσωματώσει και να σταθεροποιήσει το εκλογικό σώμα που τον ακολουθεί. Σ’ αυτό ακριβώς φαίνεται πως ελπίζουν και τα τρία αυτά κόμματα καθότι ο ΣΥΡΙΖΑ αναλαμβάνοντας κυβερνητικές ευθύνες έρχεται για πρώτη φορά αντιμέτωπος με την φθορά της εξουσίας.
Το ΚΚΕ
Το ΚΚΕ έλαβε 338.138 ψήφους (ποσοστό 5,47%) όταν στις ευρωεκλογές πήρε 349.255 (6,11%) και τον Ιούνιου του 2012 είχε λάβει 277.227 (4,50%). Συνεπώς έχασε 11.117 ψήφους σε σχέση με τις ευρωεκλογές και κέρδισε 60.911 ψήφους σχέση με τις εκλογές του Ιουνίου του 2012. Παρόλο που η ηγεσία του ισχυρίζεται ότι υπάρχει επανασυσπείρωση των ψηφοφόρων του κόμματος η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Θυμίζουμε ότι στις περασμένες ευρωεκλογές πάλι για επανασυσπείρωση είχε μιλήσει, συγκρίνοντας αυθαίρετα εκείνα τα αποτελέσματα με αυτά των εκλογών του Ιουνίου του 2012. Αν ήθελε κάποιος να πάρει στα σοβαρά τους εκάστοτε ισχυρισμούς της ηγεσίας του ΚΚΕ θα μπορούσε να παρατηρήσει το εξής. Αφού τον περασμένο Μάιο το κόμμα εμφάνισε τάση επανασυσπείρωση σε σχέση με τις εκλογές του Ιουνίου του ’12 γιατί έχουμε και τώρα επασυσπείρωση όταν σε σχέση με τις ευρωεκλογές η δύναμή του υπολείπεται κατά 11.117 ψήφους; Ας είμαστε σοβαροί. Οι κομμουνιστές δεν έχουν να κερδίσουν τίποτα από τερτίπια. Πρέπει να γνωρίζουν την σκληρή αλήθεια.
Το ΚΚΕ, έτσι όπως είναι τώρα, φαίνεται πως έχει χάσει οριστικά το μεγαλύτερο μέρος από ψηφοφόρους του που το 2012 το εγκατέλειψαν μέσα σε ένα μήνα- δηλαδή μεταξύ των εκλογών του Μαΐου και των εκλογών του Ιουνίου εκείνου του έτους. Έτσι, τον Ιούνιο του ’12 φαίνεται πως άγγιξε το κατώτερο σημείο του ή για να το πούμε αλλιώς, η φθορά έφτασε στο σκληρό του πυρήνα. Η διαρροή ψηφοφόρων- όπως δείχνουν τα στοιχεία των ευρωεκλογών και των τωρινών εθνικών εκλογών- φαίνεται πως σταμάτησε χωρίς κανείς να μπορεί να εγγυηθεί ότι σε διαφορετικές συνθήκες δεν θα ξαναρχίσει. Ανάκαμψη ουσιαστική πάντως δεν υπάρχει. Ο μικρός αριθμός αύξησης των ψήφων τον περασμένο Μάιο και ο μικρότερος τώρα (πάντα σε σχέση με τις εκλογές του Ιουνίου του ’12) δεν συνιστούν τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από μια σχετική σταθεροποίηση στο κατώτερο σημείο της κομματικής εκλογικής επιρροής του Ιουνίου του ’12 η οποία συνοδεύεται με μια επιστροφή πολύ μικρού μέρους ψηφοφόρων του που διασκορπίστηκαν τότε. Το ΚΚΕ- έτσι όπως είναι σήμερα- θα μπορούσε να πηγαίνει λίγο πιο κάτω ή λίγο πιο πάνω από το 4,5% αλλά αυτό να μην αλλάζει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Οι σχέσεις του κόμματος με τις πλατιές λαϊκές μάζες έχουνδιαρραγεί. Από πουθενά δεν προκύπτει ότι η σημερινή του πολιτική τις αγγίζει. Θα μπορούσε μάλιστα να υποθέσει κανείς- χωρίς να κινδυνεύει να κάνει λάθος- ότι ο σκληρός πυρήνας της εκλογικής βάσης του ΚΚΕ είναι μια ιστορική κληρονομιά, δηλαδή οι μακροχρόνιες (σχεδόν ενός αιώνα) ρίζες του στην ελληνική κοινωνία και ειδικότερα στα λαϊκά στρώματα. Μια κληρονομιά, που- λόγω απουσίας της κατάλληλης πολιτικής- ελάχιστα τρέφεται από την απογοήτευση που γεννά η κρίση και η κυρίαρχη πολιτική στα εργαζόμενα λαϊκά στρώματα. Θα πρέπει, μάλιστα, να σημειωθεί ότι οι ιστορικοί όροι που συντηρούν το ΚΚΕ στα σημερινά επίπεδα δεν είναι ανεξάντλητοι και η απογοήτευση- όπως άλλωστε αποδεικνύεται- των μαζών έχει πολλές εκλογικές διεξόδους. Όσο το ΚΚΕ θα συνεχίζει την ίδια πολιτική είναι βέβαιο πως δεν έχει προοπτική ουσιαστικής και σταθερής ανάκαμψης. Η προσδοκία της ηγεσίας του να ενσωματωθεί γρήγορα και ολοκληρωτικά ο ΣΥΡΙΖΑ στο σύστημα ώστε να υπάρξουν οφέλη για το κόμμα μπορεί εύκολα να αποδειχτεί μια παγίδα που θα στοιχίσει ακριβά στο ΚΚΕ χωρίς το κόμμα του Α. Τσίπρα να έχει αλλάξει στο ελάχιστο την πορεία ενσωμάτωσής του. Το παράδειγμα της πορείας του ΠΑΣΟΚ την δεκαετία του ’80 είναι άκρως διδακτικό.
Το κόμμα των ΑΝ.ΕΛ.
Το κόμμα των ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ του Π. Καμμένου το τελευταίο διάστημα έπεσε από ουρανοξύστη και σώθηκε. Παρά το γεγονός ότι για το σύστημα ήταν ένα αναλώσιμο είδος τύπου ΔΗΜΑΡ, ο σκληρός αρχηγικός του χαρακτήρας και το γεγονός ότι προεκλογικά πόνταρε ως σύμμαχος σε μία κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- κάτι που άλλωστε έγινε- συνέβαλαν αποφασιστικά ώστε να διασωθεί εκλογικά. Έτσι, στις τωρινές εκλογές έλαβε 293.371 ψήφους (ποσοστό 4,75%) όταν στις ευρωεκλογές πήρε 197.701 (3,46%) και τον Ιούνιο του 2012 είχαν λάβει 462.406 (7,51%). Παρουσιάζει δηλαδή μια απώλεια 169.035 ψήφων σε σχέση με τις εκλογές του Ιουνίου του 2012 και μία αύξηση 95.670 ψήφων σε σχέση με τις ευρωεκλογές. Η τύχη του θα κριθεί από την πορεία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ την οποία στηρίζει.
Η Χρυσή Αυγή
Η ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ έλαβε 388.447 ψήφους (ποσοστό 6,28%), όταν στις ευρωεκλογές πήρε 536.910 (9,39%) και τον Ιούνιο του 2012 είχε λάβει 426.025 (6,92% ). Δηλαδή αυτή τη φορά έλαβε 148.463 λιγότερες ψήφους σε σχέση με τις ευρωεκλογές και 37.578 λιγότερες ψήφους σε σχέση με τις εκλογές του 2012. Αυτό σημαίνει πως έχει καταφέρει να ενσωματώσει την εκλογική δύναμη του ’12 κι έχει ανακοπεί η αυξητική της τάση όπως αυτή εμφανίστηκε στις ευρωεκλογές. Με άλλα λόγια, στην πολιτική ζωή της χώρας έχει σταθεροποιηθεί ένα ναζιστικό μόρφωμα το οποίο μπορεί να εμποδίζεται στην ανάπτυξή του με δικαστικά και αστυνομικά μέτρα αλλά από ένα σημείο και μετά δεν περιορίζεται, δεν συρρικνώνεται και δεν ξεριζώνεται με αυτά. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι ο φασισμός γεννιέται από το ίδιο το σύστημα, στο στάδιο του μονοπωλιακού καπιταλισμού και σε συνθήκες κρίσης- όπου το ίδιο, το σύστημα δηλαδή, συγκλονίζεται και αποσυντίθεται- ως η πιο ακραία πολιτική και κοινωνική μορφή ανασύνθεσής του. Για τους κομμουνιστές πρέπει να είναι καθαρό πως ο φασισμός δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποφασιστικά και σε θετική κατεύθυνση χωρίς ένα ισχυρό εργατικό κίνημα και χωρίς κόμμα της εργατικής τάξης που θα ανταποκρίνεται στον ρόλο του.
Ορισμένα συμπεράσματα
Με βάση τα παραπάνω οφείλουμε να κάνουμε ορισμένες επισημάνσεις:
1. Είναι σαφές πως το αποτέλεσμα των εκλογών το καθόρισε η επιθυμία του ελληνικού λαού να φύγει η συγκυβέρνηση ΝΔ- ΠΑΣΟΚ και η ελπίδα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί αν όχι να αλλάξει, τουλάχιστον να βελτιώσει, έστω και ελάχιστα, φιλολαϊκά την κυρίαρχη πολιτική των μνημονίων και των δανειακών συμβάσεων.
2. Είναι επίσης σαφές ότι οι εκλογές διεξήχθησαν σε συνθήκες οξύτατης πόλωσης. Όμως αυτή δεν λειτούργησε με απόλυτο τρόπο προς τα κάτω και κυρίως ως προς την εκλογική επιρροή των μικρότερων κομμάτων. Κυρίως συνεισέφερε στην εκλογική συσπείρωση του ΣΥΡΙΖΑ και της ΝΔ. Το γεγονός ότι η χώρα δεν οδηγείται σε επαναληπτικές εκλογές όπως το 2012 αποτρέπει την άσκηση μεγαλύτερης πίεσης στα μικρότερα κόμματα και φυσικά την συρρίκνωσή τους
3. Παρά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και το γεγονός ότι μέχρι στιγμής η ΝΔ διατηρείται σταθερή, η πολιτική ρευστότητα παραμένει. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πήρε την αυτοδυναμία κι έχουμε μία ακόμη συμμαχική κυβέρνηση που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πού θα οδηγήσει τα πράγματα και πού θα οδηγηθεί η ίδια. Την πολιτική ρευστότητα την χαρακτηρίζει το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε μια ψήφο ανοχής ώστε να έχει την ευκαιρία να δείξει τι μπορεί να κάνει απ’ αυτά που υποσχέθηκε ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων- ανεξαρτήτως του κόμματος που ψήφισε- αναζητεί διέξοδο από την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει χωρίς να την έχει. Απλώς, κάθε φορά πειραματίζεται πάνω σε καθετί που προβάλλει εφικτό και διαφορετικό και αναμένει να δει τι μέλλει γενέσθαι. Αυτή η ρευστή κατάσταση είναι αρκετά επίφοβη για μελλοντική στροφή της ελληνικής κοινωνίας σε συντηρητική κατεύθυνση με απρόβλεπτες συνέπειες. Το γεγονός μάλιστα ότι σχεδόν το 4% του εκλογικού σώματος ψήφησε τα κόμματα του Β. Λεβέντη και του Α. Γκλέτσου δείχνει πως η πολιτική ρευστότητα ως έκφραση απογοήτευσης και απελπισίας μπορεί να πάρει απρόβλεπτες διαστάσεις.
4. Η σημερινή κατάσταση του εργατικού- λαϊκού κινήματος και περιθωριοποίηση του ΚΚΕ με ευθύνη της ηγεσίας του- και λόγω της πολιτικής που ακολουθεί- είναι ένας επιπλέον αρνητικός παράγοντας για προοδευτικές εξελίξεις που ενθαρρύνει την κάθε μορφής συντηρητική στροφή. Τίποτα το θετικό δεν προμηνύεται αν δεν υπάρξει γρήγορα αλλαγή σε αυτή την κατάσταση.-
